Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


صنعت‌داری یا صنعتی‌شدن؟

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[17 Dec 2015]   [ عباس شاکری]

عباس شاکری.رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی

ماهیت دنیای صنعتی، به گونه‌ای است که همه کشورها در معرض آن قرار می‌گیرند و بسته به نوع عملکرد و وضعیت اقتصادی- اجتماعی‌شان باید الزامات آن را بپذیرند؛ بنابراین همه جوامع باید با ابتکار عمل و برنامه‌ریزی و به طور فعال، به سمت صنعتی‌شدن گام بردارند و آثار فراوان مثبت آن را برای خود ایجاد کنند، وگرنه باید پذیرای اثرات منفی و زیان‌بار آن باشند، چراکه برخورد انفعالی با صنعتی‌شدن، با تشدید وابستگی، بیشتر‌شدن فاصله با کشورهای توسعه‌یافته صنعتی، آلودگی‌های وسیع زیست‌محیطی و فقر همراه خواهد بود. باید توجه داشت که صنعتی‌شدن با داشتن حتی انبوهی از بنگاه‌های صنعتی (با بهره‌وری پایین، وابسته و غیررقابت‌پذیر) کاملا متفاوت است. صنعتی‌شدن الزامات فکری، فرهنگی، ملی، اجتماعی و اقتصادی خاص خود را دارد که کشورها باید در یک فرایند تدریجی و تاریخی، آنها را ایجاد کنند. برای حرکت به سمت یک اقتصاد صنعتی، باید از طریق تنظیمات و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای عمل کرد و تعامل میان بخش‌ها، اندازه آنها در مراحل مختلف تاریخی توسعه و صنعتی‌شدن را تنظیم و نظارت کرد. پیش از تولید انبوه صنعتی، بخش کشاورزی و صنعت باید به عنوان دو بخش مکمل و تقویت‌کننده و نه دو بخش متضاد و جایگزین، با هم تعامل داشته باشند؛ برای مثال مازاد محصول، پس‌انداز و نیروی انسانی کشاورزی برای توسعه صنعتی استفاده شود و روش‌های نوین صنعتی در بخش کشاورزی استفاده شود. بخش خدمات قبل از شتاب بهره‌وری و تحقق تولید انبوه، چندان زمینه گسترش ندارد. اساسا بخش خدمات باید تقویت‌کننده بخش‌های صنعتی و کشاورزی باشد، نه محدودکننده آن. در کشور ما قبل از صنعتی‌شدن و قبل از شتاب بهره‌وری و تولید انبوه صنعتی، بخش خدمات (بخش باکیفیت و ضروری و بخش بی‌کیفیت و مزاحم) بیش‌ازاندازه لازم خود گسترش یافت و در بعضی موارد، به‌جای تقویت تولید صنعتی، به مانع و مزاحم آن تبدیل شده است. در فرایند صنعتی‌شدن و دستیابی به تولید رقابت‌پذیر صنعتی، ترکیب اندازه و نوع صنایع هم بسیار بااهمیت است که در کشورمان به آن توجه نشده است. به‌طورکلی برای پیشرفت و توسعه، باید اندازه و تعامل بخش‌های کشاورزی در صنعت و خدمات، به گونه‌ای باشد که هر سه همدیگر را تقویت کنند و مکمل هم باشند، همچنین باید نوع صنایع به گونه‌ای باشد که در یک فرایند رقابت‌‌آمیز تاریخی، دستیابی به توسعه را امکان‌پذیر کند؛ بنابراین ترکیب صنعت درباره صنایع ماشین‌سازی و صنایع مادر، صنایع ساخت و کارخانه‌ای، صنایع ساخت کالا و صنایع با مقیاس‌های بزرگ، متوسط و کوچک، بسیار بااهمیت است و باید با توجه به برنامه‌ریزی و تنظیمات توسعه‌ای، تنظیم و سازماندهی شود؛ یعنی دولت‌ها با برنامه‌ریزی و جهت‌دهی و نظارت و ایجاد صنایع مادر، ماشین‌سازی، ‌صنایع بزرگ به ساختار کارخانه‌ای کمک کنند (نه اینکه الزاما دولت خود آنها را ایجاد کند) و با ایجاد فضای مناسب، موجب گسترش صنایع ساخت کالا و خدمات به صورت درون‌زا و خودجوش باشند؛ بنابراین باید نقشه آمایش سرمایه‌گذاری، به لحاظ نوع ساختار و اندازه، تهیه و اجرا شود. تنظیمات بخشی و درون‌بخشی، مسئله‌ای است که آدام اسمیت هم بر آن تأکید داشته و روستو به‌این‌دلیل اسمیت را برنامه‌ریز توسعه می‌نامد.
اما امروز ترکیب صنایع ما این‌گونه نیست. ما صرفا با صرف منابع فراوان، به ایجاد کارخانه و کارگاه صنعتی اقدام کرده‌ایم و به ترکیب و تنظیم و سازگاری‌ آنها هیچ توجهی نداشته‌ایم. صنایع ماشین‌سازی ما ضعیف و وابسته است، صنایع مادر رقابت‌پذیر نیستند. در ساخت کالاهای سرمایه‌ای و تجهیزات هم وضعیت مناسبی نداریم؛ حتی به مکان‌یابی بنگاه‌های صنعتی هم بی‌توجه بوده‌ایم و بدون اجرای آمایش سرمایه‌گذاری صنعتی و بی‌توجه به یک نقشه راه کلی، در هر نقطه‌ای یک بنگاه صنعتی ایجاد کرده‌ایم و بی‌‌توجه به منابع آب، قابلیت دسترسی به بازار، قابلیت دسترسی به شبکه حمل‌ونقل و بازار مصرف و ... کارخانه تأسیس کرده‌ایم. اینها موضوعاتی است که در برنامه ویژه توسعه باید به آن توجه شود. امروزه مسلم است که کشور، بدون آمایش سرمایه‌گذاری صنعتی و بدون مکان‌یابی صحیح و بدون رعایت الزامات مقیاس و مکان‌یابی و پیوندهای میان‌صنعتی، صنعتی نمی‌شود و صرف منابع فراوان برای صنعتی‌شدن فقط به داشتن انبوهی از صنایع غیررقابت‌پذیرِ وابسته ورشکسته و منسوخ می‌انجامد.
ازآنجاکه صنعتی‌شدن در یک فضای بین‌المللی انجام می‌شود و در یک فرایند پربار و حساس تعامل با دنیای خارج اجرا می‌شود، باید استراتژی تجاری مناسب در یک توالی زمانی مشخص برای آن تدارک و اجرا شود. در ابتدا باید با روش‌های سنجیده و برنامه‌ریزی‌شده جایگزین واردات، زمینه‌های ساخت ماشین‌آلات و صنایع کارخانه‌ای و کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای کشور را ارتقا داد. استراتژی جایگزین واردات (به شکل صحیح آن) یکی از ضرورت‌ها و الزامات تاریخی توسعه‌یافتگی و صنعتی‌شدن است. اساسا استراتژی‌های تشویق صادرات و جایگزینی واردات، بدیل و رقیب هم نیستند، بلکه دو مرحله ضروری و مکمل با توالی روشن در فرایند صنعتی‌شدن به‌شمار می‌روند و در این توالی، از حیث تاریخی، جایگزینی واردات بر تشویق صادرات، مقدم است. گاهی به غلط این دو روش را رقیب هم قلمداد می‌کنند و یکی را انتخاب و دیگری را رد می‌کنند. تأکید ما این است که اگر صد سال هم استراتژی جایگزین واردات انجام شده است، اما رد اجرای آن غلط و نامناسب بوده است، کشور چاره‌ای جز اجرای صحیح یک دوره جایگزینی واردات ندارد. از ابتدای اجرای برنامه اول توسعه در سال ١٣٦٨، زمینه‌های قانونی برای تجارت آزاد فراهم شد؛ اما به شرایط موجود صنایع هیچ توجهی نشد و از این مهم غفلت شد که ما سیاست ناموفق جایگزین واردات را فقط در مورد کالاهای مصرفی اجرا کرده‌ایم و در مورد کالاهای سرمایه‌ای، تجهیزات و ماشین‌آلات حساس و کالاهای واسطه‌ای همچنان وابسته‌ایم و چاره‌ای نداریم که جایگزینی واردات را درباره این صنایع اجرا کنیم. با درآمدهای نفتی در نیمه دهه ١٣٨٠ واردات آزاد و قاچاق به حدود ٨٠ میلیارد بالغ شد و در همه زمینه‌ها تولید رقابت‌‌ناپذیر صنعتی، ما را ضعیف و زمین‌گیر کرد. در دوره برنامه تعدیل اقتصادی، بدون توجه به این الزامات مبنایی و تنها از طریق چند متغیر قیمتی، به دنبال صنعتی‌شدن و توسعه بوده‌ایم. این امر موجب شده که نه صنعتی شویم و نه در مسیر رشد قرار گیریم و صنایع موجود هم زمین‌گیر و تضعیف شوند. حال هم که با رکود شدید مواجه شده‌ایم، باز با همان نگاه سطحی قیمتی از طریق سیاست‌های قیمتی در پی علاج هستیم؛ درحالی‌که با روش‌های قیمتی (بدون ایجاد بسترهای اجتماعی و اقتصادی) نه صنعتی شد‌ه‌ایم و نه می‌توانیم مشکلات روزمره اقتصادی را حل کنیم و هر روز با ارائه آمارهای ضعیف، ادعا می‌کنیم از رکود خارج شده‌ایم و درعین‌حال هرچند مدت یک بار، اعلام می‌کنیم برای برون‌رفت از رکود، برنامه‌های اساسی داریم؛ بنابراین مناسب است در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه به این نکته مبنایی بیشتر توجه کنیم.

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع: 279


بنیاد آینده‌نگری ایران



جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۹ مارس ۲۰۲۴

اقتصاد فراصنعتی

+ اقتصاد از چشم‌اندازی زنانه مریم یوسفیان

+ انسان شناسی اقتصادی پیر بوردیو سعدیه صالحی

+ چطور می‌توانیم در زمان رکود اقتصادی بازهم موفق ظاهر شویم؟ حمیدرضا تائبی

+ خلاصه کتاب چالشهای مدیریت در قرن ۲۱،پیتر دراکر سید محمد افقهی

+ چرا زنان مدیران بهتری هستند داریوش نوروزی

+ اقتصاد خرد جوزف استیگلیتز

+ پروفسور مارگلین کسی است که تمامی مدارج اقتصاد نئوکلاسیک را تا انتها طی کرده است استفان مارگلین

+ نگاهی متفاوت در علت یابی کاستی های نظام آموزشی 

+ اقتصاد نفتی کارآفرینی و تولید علم را فلج کرده است 

+ چرا با وجود سخنرانی خوب از نتیجه جلسه راضی نیستید؟ 

+ چگونه مدیران را مدیریت کنیم مترجم: رویا مرسلی

+ ركود از جنگ و امريكا هم خطرناك‌تر است محسن رنانی

+ اقتصاد دانایی محسن عارف

+ نوآوری استراتژيک در چهار مرحله. نادیا شادوش

+ آينده نگري ، تحقیق و توسعه و نوآوری ، جهاني انديشيدن 

+ اقتصاد سیاسی، نفت و بحران اقتصادی ایران / گفت‌وگو با محسن رنانی دکترمحسن رنانی

+ یک دیدگاه فرآیندی از مدیریت دانش مترجم: مصطفی پارسانیا

+ راهنمایان گردشگری،‌ کاشفان سرمایه‌های نمادین دکترمحسن رنانی

+ تحلیل اقتصادی آزادی دکترمحسن رنانی

+ عصر مدیران. 

+ ايران پسا تحریم و بحران در شرکت‌های نفت بين‌المللی  سید کامران باقری

+ با حضور زنان در جامعه به توسعه می‌رسیم دکترمحسن رنانی

+ واكاوي نفت: رنـج اقتصـاد ايـران از سـه تـهديد در گفتگو با ناصر فکوهی دکتر ناصر فکوهی

+ طرحی برای آینده‌نگری اقتصاد ایران علیرضا صابونی‌ها

+ درک دموکراسی 

+ جدل رنانی و مصباحی‌مقدم بر سر توسعه 

+ افق‌های کوتاه مقیاس‌های کوچک فرشاد مومنی

+ صنعت‌داری یا صنعتی‌شدن؟ عباس شاکری

+ روند های جدید پویا در کارآفرینی 

+ خلاقیت راهکاری جهت توسعه گردشگری 

+ فرصت‌های از دست رفته بایزید مردوخی

+ راهکارهای تحقیق اقتصاد بدون نفت دکتر بایزید مردوخی

+ بیم و امیدهای نفتی سعیده شفیعی

+ روندها، فرصت‌ها و تهدیدها حسین تسلیمی

+ شجاعانه اما پر اشتباه دیدره مک کلاسکی/ استاد دانشگاه اقتصاد در شکاگو

+ توسعه انساني يعني توانمند سازي سیدمحمدسعید نوری‌نائینی

+ سودای تغییر بدون تغییر ، اساسی ترین مشکل بنگاههای خصوصی مهندس صلاح الدین همایون

+ دنیای نو اقتصاد نو 

+ مدیریت دانش در سازمان 

+ چطور سازمان ها یمان را برآینده متمرکز کنیم ؟  یان ویلسن / برگردان : مهندس حمید رضا عرفانیان

+ این رکود پایان ناپذیر…! 

+ ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪﻥ ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﻱ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺭﻭﺯﺑﻪ ﺣﺒﻴﺒﻲ

+ در آستانه دوره پایان نفت هستیم دکترمحسن رنانی

+ آنچه پیتر دراکر درباره‌ سال 2020 می‌دانست 

+ اصول مدیریت دولتی 

+ سال٩٤، پایان حضور دولت در عرصه توسعه دکترمحسن رنانی

+ بخشی از اقتصاد در آستانه ورشکستگی است دکترمحسن رنانی

+ ما نیازمند انقلابی پایدار هستیم 

+ چالشهای فراروی مدیریت منابع انسانی مهدی صانعی

+ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻮﻳﻦ ﻛِﻠﻲ

+ ریشه نابرابری در کجاست؟ پل کروگمن

+ کروگمن، استگلیتز و توماس پیکتی جزء پرنفوذترین اقتصاددانان اکونومیست

+ تحصیل دانایی و مدیریت دانایی جان وَن بِویرن

+ تاثير اجزاء اقتصاد دانش محور بر بهره وري نيروي كار رضا خواجه نائيني

+ جهانی سازی یعنی ادغام اقتصادهای ملی/من منتقد سرسخت‌ راهبردهای‌ اصلاحی‌ مثل‌ «شوک درمانی» هستم/واکنش شدید علیه جهانی‌سازی‌، به علت افزایش نابرابری  استیگلیتز

+ پیش نیازهای اقتصاد دانایی محور زهرا شمسی

+ چرا در صنایع علم محور، قدرت رقابت جهانی نداشته ایم؟ علی بابایی

+ علم اقتصاد در ایران تبدیل به ایدئولوژی شده است 

+ اﺗﻢ, ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ, ﻧِﺖ، آﻳﻨﺪهي ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻮﻳﻦ ﻛِﻠﻲ

+ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻮﻳﻦ ﻛِﻠﻲ

+ خدایان مدیریت چارلز هندی

+ اخلاق در رفتار سازمانی مهندس صلاح الدین همایون

+ مدیریت از زبان بزرگمهر بابک بهی

+ اقتصاد دانان فردا_2 

+ اقتصاددانان فردا 

+ رشد اقتصادی بدون سیاستگذاری هوشمندانه امکان پذیر نیست رعیا

+ خرما و کشمش جایگزین واردات شکر مهدی ازرقی

+ ايجاد يك جامعه يادگيرنده پروفسور جوزف استيگليتز

+ رشد اقتصادی در جهان کندتر می شود/ آیا بشر در آینده ثروتمندتر می شود؟ ندای ایرانیان

+ چرا هنوز به مدیران نیاز داریم؟ مترجم: فريبا وليزاده

+ سودهای بانکی مردم را خانه نشین کرد. ثروت های دروغین در اقتصاد پول مبنا دکتروحید شقاقی شهری

+ اقتصاد دیجیتالی  علیرضا ابراهیمی

+ رقابت جهاني در قرن 21 مصطفی مؤمنی

+ ساختارهای جدید سازمانی 

+ داﻧﺶ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ Decision  آرش ﻣﻮﻣﻨﻲ

+ مدیر قرن بیست و یکم  ترجمه و اقتباس: تورج مجیبی و محسن محمدیان ساروی

+ چالش‌های سودآوری و رشد در سازمان‌های قائم به ذات فرنود حسنی

+ سازمان تندآموز  

+ روند آینده رقابت و تقسیم بازار در نظام بانکی ایران  فرنود حسني

+ سازمانهای یادگیرنده  

+ فرهنگ سازمانی سید محمدعلی رجبی

+ سیاست‌گذاری مناسب در خصوص رسیدن به اقتصاد دانش­محور هومن ابوترابی

+ جایگاه ایران در اقتصاد دانش‌محور هومن ابوترابی

+ نبرد با ادم اسمیت (و کارل مارکس) Daniel Jafari

+ بی عدالتی درمیان ثروتمندان زیاد شده / از ثروتمندان مالیات بیشتری بگیرید حتی اگر فقیر شوند 

+ کتاب “سرمایه در قرن ۲۱″ ”توماس پیکتی”  مدرسه اقتصاد

+ مدیریت و سازمان در قرن بیست و یکم  ’امیر یوسفی

+ مدیریت بحران، بحران مدیریت  امیررضا پوررضایی

+ هند و پاکستان در بازار لوازم‌التحریر ایران  

+ نگرشی جدید نسبت به روش های توسعه مدیریت  Gaurav Moda, Anshu Nahar, Jai Sinha

+ بهره گیری از ارتباطات داخلی برای پشبرد استراتژی بقای سازمان عادل میرشاهی

+ چين کپی‌کار را فراموش کنيد!  سيد کامران باقری

+ کارآفرینی و خلق ثروت بدون سرمایه مالی  

+ قابلیت‌های تصمیم‌‌گیری پايدار را به سازمان خود بیاورید  

+ مثبت اندیشی عاملی برای افزایش بهره‌وری در محیط کار  مترجم: نفیسه هاشم خانی

+ چرا مدیران منابع انسانی شانس کمتری برای مدیر عامل شدن دارند؟  مترجم: مریم رضایی

+ بشنويد که افراد دقيقا چه مي‌گويند؟! سيد محمد اعظمی نژاد

+ درگیری شدید سیاسی بین سنت گرایان و تجددگرایان حوزه اقتصاد ایران 

+ چالشهای یک مدیر درایران کنونی صلاح الدین همایون

+ مهارت‌های مدیریتی Eric McNulty



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995