Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


تفکر ضد واقعیت

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[28 Dec 2008]   [ وحید وحیدی مطلق]

تهران، 1 دی ۱۳۸۷


تفکر ضد واقعیت عبارت است از ساخت، پرداخت، و کاربرد گزینه‌های بدیل واقعیت به منظور قضاوت درباره نتایج و پیامدهای یک تصمیم، یک رویداد، یا یک انتخاب مشخص که در گذشته دور یا نزدیک اتفاق افتاده است. چارچوب تفکر ضد واقعیت را می‌توان به افق آینده نیز تسری داد و با ساخت، پرداخت، و روایت سناریوهای چندگانه بدیل، از معیار کمینه‌سازی تاسف نسبی برای یافتن استراتژی های پابرجا بهره برد. از تفکر ضد واقعیت در مبحث روانشناسی تاسف، مسوولیت در تصمیم‌گیری، خود مقصر دانستن و آماده‌شدن برای آینده، و علاوه بر این برای تحلیل، بررسی، و فهم رویدادهای تاریخی مهم نیز استفاده روز افزونی می شود.

دیوید بونینگر و همکارانش در تحقیق علمی – تجربی خود که با عنوان "تفکر ضد واقعیت: از آنچه که شاید می‌بود به آنچه که شاید باشد" در سال ۱۹۹۴ در ژورنال علمی "شخصیت و روان‌شناسی اجتماعی" چاپ شد، فرضیه‌های مطرح درباره تاثیر تفکر ضد واقعیت بر وضعیت احساسی افراد پس از رویداد نتایج حاصل از یک انتخاب یا یک تصمیم خاص را بررسی کردند. پیش از آنها، روانشناسان برجسته‌ای مانند دانیل کاهنمن و آموس تورسکی نشان داده بودند که ساخت، پرداخت، و کاربرد نتایج بدیل تصور شده، یعنی تفکر ضد واقعیت ، تاثیر چشمگیری بر قضاوت درباره عملکرد یا انتخاب داشته و مسبب واکنش‌های احساسی نسبت به رویدادها می شود. همچنین ثابت شده است که قضاوت اشخاص درباره روابط علت و معلولی رویدادها، پذیرش مسوولیت عواقب یک تصمیم، و نهایتا مشخص کردن مقصر اصلی یک انتخاب اشتباه و تاسف خوردن بر گذشته، متاثر از تفکر ضد واقعیت است.

مهم‌ترین ویژگی یک گزینه بدیل تصور شده درباره گذشته این است که چنین گزینه بدیل خیالی (اگر به واقعیت می پیوست) تا چه حد می‌توانست نتایج به بار نشسته کنونی را تغییر دهد. مثلا کاهنمن و تورسکی نشان داده‌اند که هر چقدر گزینه‌های بدیل برای آنچه واقعا رخ داده است آسان‌تر قابل تصور باشند آنگاه واکنش‌های احساسی فرد به نتایج واقعی تشدید می‌شود. اگرچه در اکثر تحقیقات علمی موضوع احساسات منفی ناشی از تفکر ضد واقعیت بررسی شده‌اند ولی باید توجه کرد که هر چقدر گزینه بدیل برجسته‌تر باشد آنگاه احساسات منفی و مثبت می توانند به یک اندازه تشدید شوند. این در حالی است که در صورت برجسته‌نبودن یک گزینه بدیل، نتایج منفی به طور خود به خود منجر به تفکر ضد واقعیت می شوند اما نتایج مثبت این گونه نیستند.

مطالعات و تحقیقات روان‌شناسان نشان می‌دهد که گزینه بدیل ناشی از تفکر ضد واقعیت نقش مهمی در نسبت دادن تقصیر و مسوولیت به یک فرد خاص ایفا می‌کند. مثلا اشخاص هنگام قضاوت درباره کسی که قربانی جرم خاصی (مانند تجاوز به عنف) شده است اگر بتوانند شرایطی را تصور کنند که او می‌توانست از این رویداد پرهیز کند (مثلا سوار خودرو غریبه نشدن) آنگاه بیشتر خودش را مقصر اصلی تلقی می‌کنند. به طور کلی احساسات منفی ناشی از تفکر ضد واقعیت شامل تاسف و تقصیر می‌شوند. اگرچه همه رویدادهای منفی احساسات منفی در پی دارند اما آندسته از رویدادهای منفی که گزینه‌های بدیل قابل تصوری در گذشته داشته باشند (که منجر به رویدادهای منفی نمی‌شدند) بیشتر آزاردهنده و تاسف‌برانگیز هستند.

شاید به نظر رسد تنها ارزش تفکر ضد واقعیت پیدا کردن گزینه‌های بدیلی است که نهایتا احساساتی همچون ناراحتی، تاسف، عصبانیت، و افسردگی را افزایش‌ می‌دهند اما باید توجه کرد که تفکر ضد واقعیت ارزش مثبت هم دارد. یعنی به جای اینکه بگوییم "ای کاش آنطور می شد" در بعضی مواقع می‌ توان گفت که "خوب شد آنطور نشد". مارکمن و همکارانش در سال ۱۹۹۳ دقیقا همین نکته را بررسی کردند. آنها بین ضد واقعیت رو به بالا (یعنی آنچه که بهتر از واقعیت است)‌ و ضد واقعیت رو به پایین (یعنی آنچه که بدتر از واقعیت است) و کارکرد و تاثیر آنها تمایز قایل شدند. ضد واقعیت رو به بالا گزینه بدیلی است که در واکنش به نتایج منفی ایجاد می شود در حالی که ضد واقعیت رو به پایین گزینه بدیلی است که در واکنش به نتایج مثبت ایجاد می شود. مارکمن و همکارانش نشان دادند که این دو نوع ضد واقعیت بین احساسات آنی و زود گذر از یک سو و آمادگی برای آینده از سوی دیگر موازنه برقرار می‌کنند. به بیان دیگر، ضد واقعیت رو به بالا منجر به احساسات آنی نارضایتی شده و از سوی دیگر آماده شدن فرد برای آینده را تسهیل می‌کند. برعکس، ضد واقعیت رو به پایین منجر به احساسات آنی رضایت شده و از سوی دیگر موجب عدم توجه به آینده می‌شود.

دیوید بونینگر و همکارانش برای تشخیص تاثیر تفکر ضد واقعیت بر تفکر آینده‌نگرانه نخست یک مقیاس ملاحظه پیامدهای آینده CFC را ابداع کردند. مقیاس CFC در واقع یک آزمون روانشناختی است که روایی و پایایی آن به طور تجربی ثابت شده و میزان آینده‌نگر بودن افراد را تا حد خوبی نشان می‌دهد. افرادی که در این آزمون روانشناختی نمره بالا کسب می‌کنند گرایش زیادی به ملاحظه دلالت‌های آتی رفتار خود دارند و برای هدایت اقدامات کنونی خود اهداف بلندمدت وضع می‌کنند. برعکس، افرادی که در این آزمون روانشناختی نمره پایینی کسب می‌کنند گرایش زیادی به تمرکز بر نیازها و دغدغه‌های روزمره داشته و انتظار دارند که آینده بدون نیاز به توجه آنها خودش ساخته و درست شود.

بی‌تردید هنگام تفکر ضد واقعیت درباره گذشته می توان "تجربه دفعه بعد" را نیز در ذهن مرور کرد. به کمک چنین نگرشی می‌توان از رویدادهای منفی آینده پرهیز کرد. علاوه بر این، یکی از پیامدهای مهم تشکیل چارچوب ضد واقعیت نسبت به آینده این است که احساسات تاسف و تقصیر که معمولا همراه تفکر ضد واقعیت نسبت به گذشته هستند، تخفیف می یابند.

مطالعات علمی – تجربی دیوید بونینگر و همکاران نشان می‌دهد که افراد با نمره پایین آزمون CFC احساس تاسف و خودمقصر دانستن بیشتر و تمایل زیادی به رجوع (غیر ممکن) به گذشته برای اصلاح انتخاب اشتباه خود در مقایسه با افراد نمره بالا دارند. به بیان دیگر، افرادی که نسبت به بقیه آینده‌نگرتر هستند کمتر دچار احساسات منفی ناشی از تفکرضد واقعیت می‌شوند. در واقع مطالعات انجام شده نشانگر آن است که تفکر آینده‌نگرانه، چه به صورت مقطعی - موردی و چه به صورت یک عادت همیشگی، اثرات تاسف و خودمقصر دانستن ناشی از تفکر ضد واقعیت را به شدت کاهش می‌دهد. بویژه اینکه در مقایسه با افراد دارای نمره پایین آزمون CFC یا کسانی که فقط بر اکنون تمرکز می‌کنند، افراد دارای گرایش و عادت همیشگی آینده‌نگری، هنگامی که بر آینده متمرکز می‌شوند، احساسات منفی کمتری ناشی از تفکر ضد واقعیت دارند. مشخصا باید گفت که توان، مهارت، و عادت آینده‌نگری موجب می شود که شدت احساسات منفی ناشی از تفکر ضد واقعیتی که منجر به تغییر در رویدادهای منفی می شود با شدت احساسات منفی ناشی از تفکر ضد واقعیتی که منجر به تغییر در رویدادهای منفی نمی‌شود، در یک سطح قرار گیرد. به بیان دیگر، احساس تاسف، خودمقصر دانستن، و گرایش به رجوع (غیرممکن) به گذشته برای اصلاح انتخاب اشتباه ناچیز و اندک خواهد بود.

نکته مهم دیگر در تفکر ضد واقعیت، بحث یادگیری و درس گرفتن برای تجارب آینده است. دیوید بونینگر و همکارانش نشان می‌دهند که وقتی از افراد خواسته می‌شود به درس هایی که آموخته اند توجه کنند، آنها این درس‌ها را در احساس منفی خود ناشی از تفکر ضد واقعیت تاثیر می دهند. به بیان دیگر برای آندسته از افرادی که گزینه های بدیل ناشی از تفکر ضد واقعیت قادر به تغییر اشتباه گذشته است، تفکر درباره درس‌هایی که یادگرفته اند (پیش از تفکر درباره اینکه چه احساسی نسبت به اشتباه خود دارند) موجب کاهش تاسف و خودمقصر دانستن می‌شود. مشخصا برای افراد با نمره بالا در آزمون CFC تفکر درباره درس‌های آموخته از تجربه اشتباه کنونی آنها را مطمئن می کند که می‌توانند از این اشتباه مرتکب شده برای پرهیز از اشتباه مشابه در آینده استفاده کنند. علاوه براین، در آزمایش‌های علمی – تجربی نشان داده شد که گرایش یا عادت همیشگی افراد با نمره بالا در آزمون CFC را می‌توان با تمرکز بر آینده در هر موقعیت مشخصی تقویت کرد. در واقع اگر به این افراد آینده‌نگر مشخصا گفته شود که در هر موقعیتی بر آینده متمرکز شوند آنگاه احساس تاسف و خود مقصردانستن در آنها به خوبی کاهش می‌یابد. به طور کلی، هر چقدر که بتوان تفکر افراد را "از آنچه که می‌توانستم انجام دهم" دور کرده و آنها را بر "آنچه که شاید دفعه بعد انجام دهم" متمرکز کنیم‌، آنگاه احساس تاسف و خود مقصر دانستن آنها درباره یک نتیجه منفی واقعی بیشتر کاهش می‌یابد و همانطور که اشاره شد چنین استراتژی کنار آمدن با واقعیت بویژه در مورد اشخاصی صدق می‌کند که در آزمون CFC نمره بالایی می گیرند، یعنی آینده‌نگر تر از بقیه هستند.

افراد مختلف هنگام قضاوت درباره احساس منفی یا مثبت از کاری که انجام داده‌اند بین نتیجه واقعی با نتیجه‌های ضد واقعیت مقایسه می‌کنند. وقتی که نتیجه واقعی منفی است چنین مقایسه‌ای موجب ایجاد احساسات منفی مانند تاسف و خودمقصردانستن می شود. اما اگر افراد پا را از این مقایسه ساده فراتر گذشته و به این فکر کنند که گزینه‌های بدیل ناشی از ضد واقعیت چه درک جدیدی به آنها داده است یا در برنامه ریزی برای آینده مفید هستند، (همانطور که افراد با نمره بالای آزمون CFCاین گونه هستند) در این صورت احساسات منفی تاسف و خود مقصردانستن ناشی از مقایسه بین واقعیت منفی و دنیای تصور شده مثبت کاهش می یابد.

مهم‌تر از این باید به نقش تفکر ضد واقعیت در آینده‌اندیشی و برنامه ریزی برپایه سناریوها توجه کرد. افرادی که از تفکر ضد واقعیت برای درک بهتر گذشته و آماده‌شدن برای آینده بهره می‌برند احتمالا نسبت به بقیه رفتار آتی خود را بیشتر اصلاح می‌کنند و در آینده بیشتر به نتایج مثبت دست می‌یابند. به بیان ساده، چنین افرادی با استفاده از گزینه‌های بدیل ناشی از تفکر ضد واقعیت مربوط به نتایج منفی تجربه شده در گذشته می توانند رفتار آینده خود را اصلاح کنند. در واقع تدوین، تبیین، و اشاعه گزینه‌های بدیل ضد واقعیت کاملا برجسته و مشهود پیش از انتخاب ها و تصمیم‌های حیاتی یک ابزار به شدت تاثیرگذار بر انتخاب نهایی افراد به شمار می‌رود. به بیان دیگر، تا جایی که می‌توان از طریق آینده‌اندیشی افراد را تشویق به کمینه‌سازی تاسف کرد، تفکر درباره اینکه چگونه اقدامات بالقوه کنونی شاید پس از انجام موجب تاسف شوند، بر انجام یا عدم انجام این اقدامات تاثیر زیادی می‌گذارند. بر اساس این منطق باید گفت وقتی که افراد تشویق می‌شوند سناریوهایی را تصور کنند که تصمیم شتابزده کنونی آنها یک نتیجه منفی در پی داشته و نهایتا منجر به تاسف غیر ضروری می‌شود،‌ آنگاه هر وقت که تصمیم مشخصی باید بگیرند، این تاسف تصور شده تاثیر گذار بوده و احتمال انجام اقدامات واقعی که به چنین تاسفی بیانجامد کاهش مي یابد.



مرجع:

اندیشگاه آتی نگار ، دانش نامه بزرگ آینده اندیشی

http://aiandehpedia.tridi.ir/index.php



برای مطالعه بیشتر:

1. Boninger, D. S., Gleicher, F., Strathman, A. (1994) Counterfactual Thinking: From what might have been to what may be, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 67, No. 2, 297-307.

2. Staley, D. J., (2002) A History of the Future, History and Theory, Theme Issue 41, 72-89.

3. Rosenfeld G., (2002) Why do we ask “what if?”: Reflections on the function of alternate history, History and Theory, Theme Issue 41, 90-103.

4. Climo, T.A., Howells, P.G.A,(1976) Possible Worlds in Historical Explanation, History and Theory, Vol. 15, No. 1, 1-20.

5. Lewis, D. (1979) Counterfactual Dependence and Time’s Arrow, Nous, Vol. 13., No. 4, Special Issue on Counterfactuals and Law, 455-476


مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع:


بنیاد آینده‌نگری ایران



پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۸ مارس ۲۰۲۴

اندیشمندان آینده‌نگر

+ جعبه ابزاری برای پیشبینی تام استندیج

+ ملافات با اَبر فن آوری  دانیل فراکلین

+ مشاغل آینده تا افق ۲۰۳۰ --

+ دغدغه زندگي خوب دکتر شهیندخت خوارزمی

+ نگاهی به جنبش روسری­ سوزان یکی از همکارن سایت آینده نگر از ایران

+ فکر کردن به آینده، آینده نگری نیست! رضاش

+ آن سوی سرمایه‌داری و سوسیالیسم الوین تافلر

+ هندبوک آینده پژوهی و جمع آوری کمک مالی برای موسسه آینده پژوهی در واشنگتن دی سی وحید وحیدی مطلق

+ آیا دموکراسی آینده ای دارد؟ ترجمه ویکتور وحیدی

+ بیانیه ماموریت و هواداری اندیشکده آینده های سیاره ای https://www.apfi.us

+ نقد کتاب فراسوی دانش: چگونه فنآوری، عصر آگاهی را به پیش می برد  وحید وحیدی مطلق

+ آینده ممکن و مطلوب سال 2050 وحید وحیدی مطلق

+ عقب ماندگی اجتماعی ایرانیان، دلایل و مسائل فرنود حسنی

+ جنگ اوکراین و آینده مشترک ما وحید وحیدی مطلق

+ مدل سازی ریاضی آینده تمدنی به طور کلی و بویژه انسان شناسی پیش نگر‎‎ وحید وحیدی مطلق

+ مهارت‎ های آینده و ضروری که باید داشته باشیم 

+ مقدمه ای بر آینده نگری مهندسین مشاور

+ شناسایی و درک نیروهای کلیدی تعیین کننده در مسیر رویدادهای آینده وحید وحیدی مطلق

+ نقد کتاب هلال، ویلیام،2021 ، فراسوی دانش چگونه فنآوری، عصر آگاهی را پیش می برد. وحید وحیدی مطلق

+ حکایت گربه‌ و سوسیس و سازمان‌های نوآور فرنود حسنی

+ برای مراسم روز جهانی آینده رضا داوری اردکانی؛

+ انسان خردمندتر می‌شود، پوپولیست‌ها بازندۀ اصلی بحران کرونا خواهند بود ماتیاس هورکس

+ سیاست در هیچ جای جهان مبتنی بر علم نیست  رضا داوری اردکانی

+ جامعه شناس دنیای جدید 

+ تکنولوژی‌های نوین و سرنوشت بشر دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی چیست و آینده های متفاوت کدام اند؟ وحید وحیدی مطلق

+ تحلیل محتوا و آینده نگری 

+ نگاهی به سوداگری با تاریخ محمد امینی دکتر شیرزاد کلهری

+ غربت علوم انسانی شاه کلید توسعه نیافتگی. دکتر شهیندخت خوارزمی

+ ماهیت و میراث فکری «آلوین تافلر» در گفت‌وگو با دکتر شهیندخت خوارزمی دکتر شهیندخت خوارزمی

+ دانایی به مثابه قدرت .خرد آینده‌نگری 

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم: گفتگو با شهیندخت خوارزمی  شهیندخت خوارزمی

+ انقلاب چهارم و کار ما هرمز پوررستمی

+ خوارزمی: تافلر کمک می‌کند در دنیای پرخشونت مأیوس نشویم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ فناوری راهی برای رهایی از جنسیت؟ مریم یوسفیان

+ آشتی دادن جامعه با آینده، رسالت اصلی آینده پژوهی دکتر محسن طاهري

+ چهارمین موج تغییر  علی اکبر جلالی

+ در جست‌وجوی یحیی-- پیشگفتاری از دکتر شهیندخت خوارزمی 

+ برنامه حزب مدرن و آینده نگر – بخش دوم احمد تقوائی

+ ⁠⁠⁠به بهانه ی قاعدگی دکتر محسن طاهری

+ مهم ترین مولفه های برنامه یک حزب سیاسی مدرن کدامند ؟  احمد تقوائی

+ علت‌های اجتماعیِ استبداد و فساد نازنین صالحی

+ سخنراني پروفسور شهرياري و دكتر شهين دخت خوارزمي 

+ ظهور جامعه پساصنعتی دانیل بل

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم 

+ خردِ پیشرفت و توسعه رضا داوری اردکانی

+ آینده پژوهی و دغدغه هایش دکتر طاهری دمنه

+ تافلر:نگاه تازه به آينده 

+ سرمایه‌گذاری 80 میلیون دلاری بیل گیتس برای ساخت شهر هوشمند حمید نیک‌روش

+ آینده پژوهی و انواع آینده محسن گرامی طیبی

+ کتاب آینده پژوهی، پارادایمی نوین در برنامه ریزی، با تاکید بر برنامه ریزی شهری و منطقه ای علی زارع میرک آباد

+ اجتماع علمی قدرتمند مهمترین نیاز آینده پزوهی در ایران است احد رضایان قیه باشی

+ ایرانی‌ها و فقدان وجدان آینده‌نگر اجتماعی احد رضایان قیه‌باشی

+ ديدگاه‌های سه گانه درباره محركهای آينده نگاری. حسن کریمی فرد

+ استانداردهاي سواد اطلاعاتي. دكتر عشرت زماني

+ آینده نگری استر اتژی فناوری اطلاعات. دکتر امین گلستانی

+ خرد آینده نگری 

+ آینده نگری, برترین مزیت انسانی عباس سید کریمی

+ روش پس نگری در آینده پژوهی دکتر محسن طاهری دمنه

+ جان نقّاد و چشم باز مردم رضا داوری اردکانی

+ واقعیت مجازی و آینده آموزش دکتر محسن طاهری دمنه

+ اقتصاد به مثابه قلب تپنده مریم یوسفیان

+ قدرت تکنیک؛ آینده هم منم رضا داوری اردکانی

+ میل ذاتی تجدد به زمان آینده رضا داوری اردکانی

+ درگاه تخصصی آینده 

+ نسل جدید با بی وزنی مواجه است/ پیاده راه شهر رشت با نگاه آینده پژوهی ساخته شده است 

+ اساتيد ارتباطات:دكتر علي اسدي /بنيادگذاري سنجش افكار در رسانه ملي  

+ در عید نوروز، آینده را هدیه دهید  Vahid Think Tank

+ بسترهای فراگیر شدن طراحی صنعتی در ایران بر پایه الگوهای الوین تافلر 

+ روش‌های پیش‌بینی فناوری.  اندیشکده وحید

+ تاریخ تکرار نمی شود. الوین تافلر

+ آینده کسب و کار در سال 2030 - کتاب صوتی فارسی وحید وحیدی مطلق

+ سندروم یخچال فرنود حسني

+ هفت سازمان آینده پژوه ایرانی در سال 2016 

+ آينده‌پژوهي برآيند پيش‌بيني‌ناپذيري محيط است گفت‌وگو با دکتر سعید خزایی آینده‌پژوه و مدرس دانشگاه

+ آينده پژوهي: از قابليت فردي تا اجتماعي ياورزاده محمدرضا,رضايي كلج فاطمه

+ مبانی نظری و مورد کاوی های مختلف و متنوع  

+ اخذ مدرک حرفه ای آینده پژوهی به صورت حضوری و غیر حضوری از معتبرترین سازمان بین المللی  

+ آزمون های اندیشه ورزی در جهان حسین کاشفی امیری

+ دمینگ و ما صلاح الدین همایون

+ روش آﯾﻨﺪه ﭘﮋوه ﺷﺪن  ﺳﻌﯿﺪ رﻫﻨﻤﺎ

+ نقش هنر در آینده پژوهی الهام سهامی

+ الوین تافلر را بهتر بشناسیم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آیند هنگاری ملی جانشین برنامه های توسعه پنج ساله در علم، فناوری و نوآوری امیر ناظمی

+ پیشگفتار شوک آینده دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی کلید تحول درنقش های توسعه محور و راهبردی مدیریت منابع انسانی دکتر سید اکبر نیلی پور

+ نشست اندیشه 

+ آیا فناوری‌های همگرا آینده را تضمین می‌کنند؟ دکترمحسن رنانی

+ جامعه ای می‌تواند بحران‌هارا پشت سر بگذارد که دو وزیر آینده نگر «آموزش و پرورش» و «ارتباطات» آنرا اداره می‌کنند/ امروز «دانایی» است که قدرت می‌آفریند. جامعه شناسی هنر

+ گزارش برگزاری نشست «تاملی در ایده‌های آینده‌نگرانه تافلر» در گروه افواج 

+ دانایی به مثابه قدرت عاطفه شمس

+ فهم جامعه به کمک ژورنالیسم/ آثار تافلر نوعی جامعه‌شناسی مترویی‌ست 

+ خانیکی: نگاه تافلر نگرانی از آینده را کم کرد 

+ ‍ خلاصه سخنرانی جدید وحیدی مطلق درباره آینده قدرت ایران مدرس بین المللی فدراسیون جهانی آینده‌پژوهی  وحیدی مطلق

+ «آینده نگری» مهارتی سودمند برای مدیران 

+ پیش‌بینی‌های درست و نادرست آلوین تافلر کدام‌ بودند؟ BBC

+ الوین تافلر،آینده‌پژوه و نویسنده سرشناس آمریکایی در سن ۸۸ «‌۸۷»سالگی در گذشت. BBC

+ آینده جهان ، آینده زنان « مجله زنان امروز » مریم یوسفیان

+ آن سوی سرمایه داری و سوسیالیسم الوین تاقلر

+ سیر تحول مطالعات و تحقیقات ارتباطات و توسعه درایران دکتر کاظم معتمد نژاد



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995