دستيار ديجيتال؛ در خدمت شما

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[21 Jun 2005]   [ علي رضا احمدوند]

PDA، حد واسط بين لپ تاپ و كامپيوتر شخصي است. پالم و پاكت پي سي دو گروه اصلي آن هستند كه هر كدام مزايا و معايبي دارند و مي توانند در خيلي از موقعيت ها كمك دست شما باشند

پالم

سيستم عامل پالم، حجم كم تري روي حافظه دستگاه اشغال مي كند، سريع تر بالا مي آيد و كار كردن با آن ساده تر است؛ برعكس، سيستم عامل ويندوز موبايل، حجم حافظه بيشتري اشغال مي كند

چيستي دستيار ديجيتال شخصي
دستيار ديجيتال شخصي يا PDA (مخفف كلمات(Personal Digital Assistant سخت افزار كوچكي است به اندازه كيف جيبي يا كف دست كه داراي سيستم عامل، نرم افزارهاي ويژه و حافظه است تا با استفاده از آن، بتوانيد به برنامه ريزي اطلاعات شخصي، نوشتن يادداشت، تنظيم برنامه ها، خواندن كتاب الكترونيك، شنيدن موسيقي، خواندن و نوشتن اي ميل و بسياري از كارهاي ديگري بپردازيد كه در طي روز، بيرون از منزل و محل كار انجام مي دهيد.
گسترش بازار تلفن هاي همراه مجهز به امكانات ذكر شده فوق، باعث شده است تا بازار داغ و در حال پيشرفت دستيارهاي ديجيتال شخصي كمي تحت تاثير قرار بگيرد و سازندگان مجبور به ارايه مدل هاي متنوعي شوند. به همين دليل، ضرورت دارد كه موقع بررسي چنين دستگاه هايي، از تفاوت ها و امكانات مختلف آن ها بااطلاع باشيد.
تاريخچه پيدايش
از زماني كه داده ها و اطلاعات مورد نياز روزانه انسا ن ها آن قدر زياد شد كه ديگر همراه داشتن همه آن ها بسيار دشوار شده بود، فكر ساختن كامپيوتر كوچكي كه بتواند نشاني ها و شماره تلفن ها را ذخيره كند، يادداشت هاي نوشته شده را نگه دارد و قرار ملاقات ها را به ياد شخص بياورد، شكل گرفت. اين قضيه در اوايل دهه 1980 ميلادي مطرح شد، اما چندين سال بعد بود كه اولين دستيار ديجيتال شخصي با نام نيوتن به صورت رسمي توسط شركت اپل(Apple) به بازار ارايه شد. نيوتن توانست بخشي از اين خلا را پر كند و اولين دستگا هي بود كه صفحه حساس به لمس آن، با نرم افزار خاص خود، توانايي تشخيص دست خط فرد را داشت. اما بزرگ، گران و پيچيده بودن آن باعث شد تا در نهايت، پس از چند سال، توليد آن به پايان برسد. نوع ساده تري از آن به نام سيمپيوتر (يعني كامپيوتر ساده) براي مدتي در كشور هند و برخي كشورهاي آفريقايي توسط كشاورزان مورد استفاده قرار گرفت (بعد از آموزش هايي ساده) و مشاهده شد كه برنامه كاري و در نهايت كار كشاورزي آن ها، بهره وري بيشتري پيدا كرده است.
كاربرد دستيار ديجيتال شخصي
اين كامپيوترهاي جيبي كه مي توان آن ها را در يك دست گرفت، به اندازه يك كتاب كوچك يا ماشين حساب هستند و مكمل لپ تاپ هاي سنگين تر و گران قيمتي به شمار مي آيند كه شايد همه نتوانند آن ها را تهيه و يا از آن ها استفاده كنند. البته بايد بپذيريم كه هيچ كدام از اين دستيارها، يك كامپيوتر واقعي كامل نيست و نوع خلاصه شده اي از آن است؛ بسياري از كارآيي ها در آن ها محدود و كوچك، اما كاربردي تر شده است.
مهم ترين مورد استفاده اين دستگا ه ها، مديريت اطلاعات شخصي يا اصطلاحا
(Personal Information Management) PIM است؛ دفترچه يادداشت، نشاني، شماره تلفن، ماشين حساب، فهرست كارهاي روزانه، يادآور، تقويم، محاسبه مخارج، خواندن و نوشتن اي ميل به صورت آف لاين، پخش موسيقي، ديدن عكس هاي كوچك، لغت نامه، خواندن كتاب الكترونيك، اتصال به اينترنت و بسياري كارهاي ديگر.
نسل جديد دستيارهاي ديجيتال شخصي، به امكانات بسيار پيشرفته تري مثل ارتباط بي سيم بلوتوث و يا واي فاي هم مجهز شده اند تا امكان اتصال به اينترنت به صورت بي سيم فراهم شود. حتي بسياري از آن ها، سيم كارت موبايل هم قبول مي كنند تا امكان برقراري تماس هم مقدور باشد، اما انواع ديگر كه از امكان ارتباط بي سيم بهره مند نيستند، بايد از طريق كابل رابط به كامپيوتر شخصي يا لپ تاپ وصل شوند (معمولا كابل (USB تا جابه جايي اطلاعات و هماهنگ شدن فايل ها صورت گيرد. در واقع، اين دستگاه ها، مكمل كامپيوتر شخصي به حساب مي آيند نه جايگزين آن.
انواع
دو طبقه بندي اصلي اين دستيارها در حال حاضر توليد و در سرتاسر جهان به فروش مي رسد:
۱) پالم:(Palm) نام رده اول اين دستيارها كه از اويل دهه 1990 در دسترس قرار گرفتند، از نام شركت سازنده اصلي آن يعني پالم و سيستم عامل بسيار كاربردي آن(Palm OS) گرفته شده است. در حال حاضر شركت هاي معتبر ديگري مثل سوني،Treo ، هندسپرينگ، سامسونگ و غيره، دستگاه هاي خود را اين رده توليد مي كنند كه همگي تحت عنوان گروه پالم شناخته مي شوند و از سيستم عامل خاص آن استفاده مي كنند.
۲) پاكت پي سي:(Pocket PC) رده دوم اين دستگاه ها، سيستم عامل كاملا متفاوتي دارد كه توسط مايكروسافت تهيه و ارايه شده است؛ اين سيستم عامل ابتدا با نام ويندوزCE شناخته مي شد كه در نسخه هاي بعد به ويندوز پاكت پي سي و سپس ويندوز موبايل تغيير نام داد.
اين دو رده اصلي كامپيوترهاي جيبي، ماهيتا با هم تفاوت دارند و رقيب يكديگر محسوب مي شوند. پردازنده ها، سيستم عامل، نرم افزارها، دستگاه ها و وسايل جانبي، نحوه ارتباط آن ها با كامپيوتر شخصي و بسياري موارد ديگر آن ها با هم متفاوت است، اما كاربرد دستگاه ها تا حدي شبيه هم است و كاركردهاي مشابهي را مي توان از آن ها انتظار داشت.
به عنوان مثال، سيستم عامل پالم، حجم كم تري روي حافظه دستگاه اشغال مي كند، سريع تر بالا مي آيد و كار كردن با آن ساده تر است؛ برعكس، سيستم عامل ويندوز موبايل، حجم حافظه بيشتري اشغال مي كند، كندتر و كار كردن با آن هم كمي مشكل تر است، در عوض، كار كردن با نرم افزارهاي خاص مايكروسافت مثلWord ،Excel و غيره كه به شكل كوچك شده و مينياتوري روي پاكت پي سي ها موجود است، با مشكل كم تري نسبت به پالم ها صورت مي گيرد. در حال حاضر غلبه بازار در بسياري از كشورها با پالم است، اما چالش جدي ناشي از رشد بازار پاكت پي سي كه توسط شركت هاي گردن كلفتي مثلHP ،Dell ، توشيبا و غيره توليد مي شوند، چيزي است كه در سال هاي آينده، مطمئنا خواب راحت را از چشم توليدكنندگان پالم خواهد گرفت.
پاكت پي سي




كامپيوترهاي جيبي كه مي توان آن ها را در يك دست گرفت، به اندازه يك كتاب كوچك يا ماشين حساب هستند و مكمل لپ تاپ هاي سنگين تر و گران قيمت به شمار مي آيند
حافظه دستيارهاي ديجيتال شخصي
اين دستگاه ها، هاردديسك، فلاپي يا
CDROM ندارند و حافظه آن ها به دو دسته دروني و بيروني تقسيم مي شود.
حافظه دروني: خود به دو دسته ROM (ثابت) و ROM (متغير) تقسيم مي شود. حافظهROM كل برنامه ها و نرم افزارهاي اصلي مثل دفترچه يادداشت، تقويم، دفتر تلفن و غيره را به علاوه سيستم عامل دستگاه در خود گنجانده است. زماني كه دستگاه خاموش مي شود، اين حافظه ثابت از بين نمي رود و پاك نمي شود. هر برنامه، نرم افزار و يا اطلاعاتي كه بعدا خود شما اضافه كنيد، روي حافظه متغير ياRAM سوار خواهد شد. وقتي دستگاه را روشن مي كنيد، برخلاف كامپيوتر شخصي، تمام نرم افزارها بلافاصله در دسترس هستند و نيازي نيست صبر كنيد تا دستگاه بالا بيايد. هر وقت كه در حال كار كردن باشيد و اطلاعاتي را وارد كنيد يا تغيير دهيد، به صورت خودكار ذخيره مي شود و نيازي به ذخيره كردن مكرر توسط خود فرد نيست.
پاكت پي سي ها معمولاROM وRAM بالاتري نياز دارند و به همين دليل نسبت به پالم ها، ظرفيت بالاتري در آن ها گنجانده شده است؛ پس اين حافظه بالاتر لزوما به معني كاركرد بهتر نيست. پالم ها در انواع ساده تر مي توانند با 2 مگابايت حافظه هم كار كنند، در حالي كه پاكت پي سي ها حداقل به 16 تا 32 مگابايت حافظه احتياج دارند. پالم ها در حال حاضر با 32، 64 و بعضا 128 مگابايت حافظه در بازار ايران موجودند، در حالي كه پاكت پي سي ها عمدتا ظرفيت 64، 96 يا 128 مگابايت دارند.
علاوه بر حافظه دروني دستگاه، امكان اضافه كردن حافظه به شكل كارت هاي مختلف فلش (عمدتاSD ،MMC يا(CF وجود دارد. اين كارت هاي حافظه در حجم هاي مختلف موجود هستند، اما سرعت خواندن و نوشتن آن ها با يكديگر فرق مي كند و هر دستگاه ممكن است از يك يا چند نوع آن ها استفاده كند؛ لازم است بدانيد كه دستگاه تان تا چه سقفي از حجم حافظه جانبي را پشتيباني مي كند.
ورود و خروج اطلاعات
نحوه وارد كردن اطلاعات به اين دستگاه ها بسيار متنوع است؛ صفحه كليد ثابت با تمام كليدهاي خاص مورد نياز، صفحه كليد مجازي(Virtual) كه بر روي صفحهLCD نمايش داده مي شود و مي توانيد با قلم مخصوص كليدها را فشار دهيد، صفحه حساس به لمس، نرم افزار تشخيص دست خط و غيره. اكثر دستگا ه ها، چند دكمه اصلي هم دارند كه با فشار دادن آن ها، نرم افزارها يا كاركردهاي خاص و مهم دستگاه به سرعت جلو چشم تان ظاهر مي شود.
معمولا نرم افزارهاي تشخيص دست خط (كه در مدل هاي پالم به نام گرافيتي]Graffiti[ شناخته مي شود و كار كردن با آن راحت تر است)، منطقه خاصي از صفحه نمايش دستگاه را به عنوان محل نوشتن حروف يا اعداد مي شناسند. فرد با قواعد از پيش تعريف شده، شكل حروف را با قلم مخصوص پلاستيكي(stylus) روي آن منطقه رسم مي كند و قلم را حركت مي دهد؛ نرم افزار مربوط با شناسايي الگوي حركت قلم، حرف يا عدد موردنظر را مي شناسد و روي صفحه، نمايش مي دهد. نكته مثبت نرم افزارهاي تشخيص دست خط، راحتي يادگيري آن ها و كاربردي بودن شان است، اما به هر حال كندتر از نوشتن عادي عمل مي كنند، دقت آن ها هيچ وقت كامل نيست و ممكن است بعضا حروف و عدد را صحيح تشخيص ندهند.
براي كار كردن با صفحه كليد مجازي، شما با قلم پلاستيكي روي حروف و اعداد نمايش داده شده برروي صفحه حساس به لمس دستگاه ضربه مي زنيد و تايپ مي كنيد. بعضي از دستيارهاي ديجيتال شخصي، صفحه كليد ريزتر فيزيكي بر روي بدنه خود دارند؛ اما اكثر آن ها، صفحات كليد تاشو بيروني دارند كه به عنوان لوازم جانبي به فروش مي رسد و مي توان آن را به دستگاه وصل كرد و شروع به تايپ كردن نمود.
تعداد بسيار كم تري از اين دستگاه ها، از نرم افزار تشخيص صدا و دستورهاي كلامي بهره مند هستند؛ شما در واقع با استفاده از ميكروفن، كلمات يا دستورهاي لازم را به دستگاه مي دهيد و نرم افزار، جملات شما را به اطلاعات خاص تبديل مي كند.
هماهنگ سازي با كامپيوتر شخصي مادر
چون دستيارهاي ديجيتال شخصي به عنوان مكمل كامپيوترهاي شخصي يا لپ تاپ ها به كار مي روند، هر گونه اطلاعات و نرم افزار مورد نياز آن ها بايد با كامپيوتر مادر تبادل و هماهنگ يا اصطلاحا سينكرونيزه شود.(Synchronization) هر كدام از اين دستگاه ها بايد بتوانند به يك كامپيوتر شخصي وصل شوند تا مثلا قرار ملاقاتي را كه روي كامپيوتر منزل گذاشته ايد بر روي خود سوار كنند يا شماره تلفني را كه در حافظه آن يادداشت كرده ايد به كامپيوتر منزل انتقال دهند.
براي انجام چنين كاري، اين كامپيوترهاي جيبي معمولا مجهز به پورت يا گذرگاه خاص و كابل ويژه اي هستند تا به كامپيوتر شخصي وصل شوند. نرم افزارهاي اصلي هم بر رويCD موجود است تا بر روي كامپيوتر شخصي نصب(install) شوند و اطلاعات را بر روي كامپيوتر جيبي منتقل كنند. نسل قديم اين دستيارها از پورت سريال استفاده مي كردند، اما در حال حاضر اكثر آن ها به پورتUSB متصل مي شوند.
علاوه بر اين ارتباطات كابلي و سيمي، ارتباط بي سيم به صورت مادون قرمز(infrared) و بلوتوث (Bluetooth) هم در برخي از دستگاه ها وجود دارد. امكان ارتباط با شبكه بي سيم يا واي فاي هم در بسياري از مدل ها موجود است. ارتباط مادون قرمز، از همه ارزان تر، اما سرعتش پايين تر و كاربرد آن هم مشكل تر است؛ تا شعاع 5/1 1 متر كار مي كند و دستگاه بايد به صورت مستقيم (مثل كنترل از راه دور) مقابل چشمي دريافت كننده دستگاه مقابل (مثلا گوشي موبايل) قرار گيرد. ارتباط بلوتوث گران تر است و قيمت دستگاه را بالا مي برد، اما در عوض با فركانس راديويي بلوتوث
۴‎/۲ گيگاهرتز كار مي كند، ديجيتال و بدون تداخل است و در بلوتوث نوع 1، برد حداكثر 15 10 متر و در بلوتوث نوع 2، برد حداكثر 100 متر دارد. ارتباط واي فاي با شبكه بي سيم، برد حدود 150 100 متر دارد و مي توان از طريق آن به صورت بي سيم به اينترنت متصل شد، اي ميل ها را چك كرد و يا فايل دانلود نمود. البته بايد اشتراك ارايه كننده خدمات اينترنت بي سيم هم داشته باشيد.




امكانات جانبي جديد
طبيعي است كه رشد فن آوري در اين زمينه، با سرعت بالايي ادامه دارد. نسل جديد پالم ها و پاكت پي سي ها، امكانات جانبي اضافه تري نيز به همراه دارد:
امكان وارد كردن سيم كارت تلفن همراه و استفاده در شبكه تلفن همراه GSM (از جمله شبكه كشور خود ما) با فركانس هاي مختلف آن؛ البته بايد توجه داشته باشيد كه به جز برخي از پاكت پي سي ها كه شماره سريال آن ها توسط مخابرات ثبت شده است، بقيه دستگاه ها ثبت شده(registered) نيستند و بايد براي استفاده از امكان تلفن همراه، با پرداخت مبلغي به مخابرات، شماره سريال دستگاه تان را ثبت كنيد تا بتوانيد از آن استفاده كنيد.
گيرنده سيستم مكان يابي جهاني يا؛GPS برخي از كامپيوترهاي جيبي، درون خود كيتGPS دارند (يا مي توان به آن ها اضافه كرد) كه با استفاده از آن، مختصات مكان كاربر به صورت ماهواره اي همواره مشخص است. اين سيستم فعلا در كشور ما كاربردي ندارد!
دوربين ديجيتال؛ برخي از دستگاه ها، دوربين ديجيتال با قدرت تفكيك۰۴۶*084) VGA پيكسل) و جديدا 3/1 مگاپيكسل را در خود گنجانده اند. عكس هاي ديجيتال نوع 3/1 مگاپيكسل، تا اندازه 13*9 سانتي متر با كيفيت خوب قابل چاپ است.
ضبط صدا؛ از برخي از دستگاه ها مي توان به عنوان ضبط كننده صدا استفاده كرد.
3mp پلير؛ شايد ساده ترين امكاني كه اشاره كردن به آن خيلي ابتدايي جلوه مي كند، پخش 3mp است.
پخش كليپ تصويري و گيم؛ فكر نمي كنم به توضيح بيشتري نياز باشد.
قيمت
مدل، سرعت پردازنده، مقدار حافظهRAM وROM ، رنگي يا سياه و سفيد بودن صفحه نمايش و قدرت تفكيك آن، داشتن امكان ارتباط بي سيم بلوتوث و شبكه بي سيم، نرم افزارها و سخت افزارهاي جانبي، همه و همه بر قيمت دستگاه تاثير مي گذارند. مدل هاي پالم از قيمت زير 100 هزار تومان تا حدود 700 هزار تومان در بازار كشور ما موجود است، اما يك مدل متوسط با كارآيي مطلوب، بين 350 230 هزار تومان به فروش مي رسد. مدل هاي پاكت پي سي از قيمت حدود 200 هزار تومان تا حدود 800 هزار تومان متغير است، اما يك مدل متوسط با كارآيي مناسب بين 430 280 هزار تومان تمام مي شود.
نكته مهم ديگر آن است كه قيمت پاكت پي سي و پالم در كشور ما، به دليل اين كه فن آوري آن نسبتا جديد و روبه رشد است و هنوز در جامعه به عنوان يك وسيله كاربردي جا نيفتاده است، نسبتا غيرمنطقي است و اختلاف آن با بازارهاي جهاني و منطقه اي (مثل دبي) قابل توجه است. بنابراين، در صورت امكان چنان چه قصد خريد اين دستگاه ها را داريد و مي توانيد روي كمك دوست يا آشنايي در كشورهاي مجاور حساب كنيد، ترجيحا دستگاه را از آن مراكز تهيه كنيد. جالب است بدانيد كه هيچ گونه گارانتي رسمي و غيررسمي هم در كشور ما براي اين دستگاه ها ارايه نمي شود. پس خيال تان كاملا راحت باشد!
تلفن هاي همراه نسل سوم
به عنوان نكته آخر بايد گفت كه كارهاي بسيار ساده تر و ابتدايي تر دستيارهاي ديجيتال شخصي مثل دفترچه تلفن، يادداشت، زنگ يادآور وغيره به نوعي در گوشي هاي تلفن همراه قابل اجراست، اما توجه داشته باشيد كه تلفن هاي همراهي كه در حال حاضر در بازار رايج هستند، نمي توانند كارآيي كامل يك پالم يا پاكت پي سي را داشته باشند. البته تلفن هاي همراه نسل سوم كه به تدريج وارد بازار ما هم خواهند شد، سعي كرده اند اين فاصله را هر چه كم تر كنند، اما احتمال اين كه يك شركت سازنده تلفن همراه بتواند پالم يا پاكت پي سي خوبي هم از آب دربياورد، خيلي كم تر از آن است كه شركت سازنده پالم يا پاكت پي سي، كيتGSM را در دستگاه خودش جاسازي كند. هر دستگاهي را براي كاركرد خاصي ساخته اند؛ پس تا زماني كه تلفن هاي همراه نسل سوم بتوانند جايگزين واقعي كامپيوترهاي جيبي شوند (كه مدت نسبتا زيادي زمان مي برد)، بهتر است هويت اين دستگاه ها را نديده نگيريم و از كاربردهاي آن ها بهره مند شويم!

نحوه كار دستيار ديجيتال شخصي
اين كامپيوترهاي كوچك قطعات مشتركي دارند تا بتوانند كارهاي معمول خود را انجام دهند:
پردازنده يا پروسسور؛ مغز اصلي دستگاه را تشكيل مي دهد و تمام كاركردهاي دستگاه را هماهنگ مي كند.
سيستم عامل؛ نرم افزار رابط بين دستگاه و كاربر است كه در اين كامپيوترها، بسيار ساده و كاربردي شده است.
صفحه نمايشگر؛LCD به دو صورت سياه و سفيد و رنگي موجود است؛ معمولا در اكثر دستگاه ها حساس به لمس است و با قلم مخصوص مي توان روي صفحه را لمس و اطلاعات خاص را وارد كرد.
حافظه؛ به دو شكل ROM (حافظه ثابت) و RAM (حافظه متغير) و احيانا حافظه هاي جانبي است كه با كارت هاي حافظه خاص قابل افزايش است.
باتري؛ با انواع مختلف، از نيم قلمي و قلمي تا انواع ليتيمي قابل شارژ بر حسب مدل.
دستگاه هاي ورودي؛ كليد ها، دكمه ها، صفحه كليد حقيقي يا مجازي (نرم افزاري)، صفحه حساس به لمس وپورت ها يا گذرگاه هاي اتصال به كامپيوتر يا دستگاه هاي خاص.
CD نرم افزار؛ براي نصب كردن روي كامپيوتر منزل يا لپ تاپ وLoad كردن آن ها بر روي دستگاه از طريق كابل مخصوص.

سال هاست كه اين دو رده از دستيارهاي ديجيتال شخصي يعني پالم و پاكت پي سي، به رقابت سخت خود در زمينه سخت افزار و نرم افزار ادامه مي دهند. هر كدام از آن ها مزايا و معايبي دارند كه در نوع خود قابل توجه اند. براي انتخاب از بين اين دو، لازم است به مشخصات خاص مد نظرتان حتما دقت و درباره آن ها تا حد امكان مطالعه يا پرس و جو كنيد.

مزايا
پالم
راحتي استفاده از سيستم عامل، قيمت كم تر، عمل كرد بهتر پردازنده، تشخيص بهتر دست خط با نرم افزار گرافيتي، هماهنگ سازي بهتر با كامپيوتر شخصي (هم اپل و هم آي بي ام)، راحتي كار با اي ميل ها در نرم افزارهاي مختلف باVersa Mail و مهم تر از همه، فراواني بسيار قابل توجه نرم افزارهاي كاربردي رايگان و يا ارزان قيمت براي پالم؛ نكته آخر بسيار قابل توجه است.

پاكت پي سي
داشتن سيستم عامل ويندوز و شباهت بيشتر آن به كامپيوتر شخصي، كارآيي بهتر در زمينه صوت و تصوير و در كل مولتي مديا، سازگاري بيشتر با بسته هاي نرم افزاري خاص مايكروسافت و در راس آن آفيس، داشتن چند نرم افزار مختلف براي تشخيص دست خط، توليد كنندگان متنوع.

معايب
پالم
سازگاري كم تر با فايل هاي بسته نرم افزاري آفيس؛ البته نرم افزار
Documents To Go در سيستم عامل پالم، تا حدي توانسته اين خلا را جبران كند، اما كماكان كمبودهايي دارد.

پاكت پي سي
قيمت گران تر، سخت بودن نسبي يادگيري كار با دستگاه در مقايسه با پالم، نرم افزارهاي جانبي كم تر (به صورت رايگان) و عدم سازگاري كامل با اپل.

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

+ امواج آشپز! 

+ دستيار ديجيتال؛ در خدمت شما 

+ انتخاباتوترونيك! 

منبع: جوان

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---