بیش از یک و نیم میلیارد مایل دورتر از زمین یک دنیای کروی آبی مایل به سبز از میان مه پدیدار می شود؛ نام آن سیاره اورانوس است. اورانوس همراه نپتون به عنوان غول های یخی شناخته می شوند، یعنی گروهی از سیاره ها که از سیاره های غول پیکر گازی مانند مشتری و زحل متمایز هستند. اگر چه بخش وسیعی از اورانوس از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است اما وجود مقادیر قابل توجهی از آب، گاز متان و یخ های آمونیاکی به این سیاره رنگ و ترکیب شیمیایی متفاوتی می دهد. از لحاظ اندازه، شعاع اورانوس ۴ برابر شعاع زمین است و حدود ۱۶ زمین را می توان درون این کره یخی غول پیکر جا داد.
تا پیش از سال ۱۹۸۶ که کاوشگر
«ویجر ۲» به این سیاره نزدیک شد، بشر نتوانسته بود از نزدیک این سیاره را ببیند و هنوز هم این مأموریت پایان نیافته است.
درباره گردش سیارات منظومه خورشیدی می توان تصور کرد که خورشید و این سیارات روی میزی قرار دارند و به دور محوری
می چرخند ولی در مورد اورانوس این امر متفاوت است؛ درجه انحراف این سیاره از محور حدود ۹۸ درجه است، بدین معنی که قطب های شمال و جنوب آن در جایی که خط استوای زمین
می چرخد قرار دارند. چنین به نظر می آید که به این سیاره از کنار ضربه خورده است. چه چیزی باعث آن شده است؟ یکی از فرضیه های دانشمندان در این رابطه این است که در اوایل پیدایش منظومه شمسی حجمی به اندازه سیاره زمین با اورانوس برخورد کرده و باعث دگرگونی آن شده است. به عقیده دانشمندان یک برخورد تنها مکانیسمی است که می توانسته این تغییر را به وجود آورد. این واقعیت که ۱۳ حلقه اطراف اورانوس و قمرهای آن نیز همراه آن متمایل شده اند و دور این سیاره را احاطه کرده اند اعتبار این نظریه را بیشتر می کند. آنها این احتمال را می دهند که شاید پیش از شکل گیری سیارات همه چیز وارونه شده باشد. برای پی بردن به اسرار اورانوس باید بیشتر در مورد ساختار داخلی آن بدانیم، چرا که بر خلاف دیگر سیارات نمی توان مدل های ساده ای برای آن تصور کرد. همچنین مقایسه آن با سیاره خواهر یعنی نپتون، کمک بیشتری خواهد کرد. دانشمندان معتقدند که شاید بتوان مدرکی از ترکیب ساختاری یا ساختار درونی آن به دست آورد که نشانگر ایجاد آن برخورد بزرگ در زمان های دور باشد.
یکی دیگر از تفاوت های حیرت آور اورانوس این است که علی رغم دیگر سیارات منظومه شمسی گرمایی به فضا منتشر نمی کند. چنین انتظار
می رود که در اثر فرایند تشکیل سیارات گرمایی درون آنها باقی مانده باشد که به فضای بیرون منتشر شود. برای مثال درون سیاره زمین به صورت گداخته و مذاب باقی مانده است. شاید همان ضربه ای که باعث کج شدن سیاره اورانوس شده است بتواند توجیهی برای نبود گرما در آن نیز باشد. اگر توده بزرگی به اورانوس برخورد کرده باشد، احتمالاً شدت ضربه مواد درون آن را جا به جا کرده است. بنابراین مواد مذابی که در عمق آن بودند به نزدیک سطح رسیدند و این امر سبب شد تا اورانوس سریع تر سرد شود.
نظریه دوم این است که حرارت از اعماق سیاره به
بخش های سطحی خنک تر جریان پیدا کرده است. دانشمندان امیدوار هستند که اگر بیشتر ساختار درونی اورانوس را کشف کنند به ناحیه ای بر خواهند خورد که حرارت امکان خروج ندارد. یا این که اگر درون این سیاره واقعاً داغ است شاید بتوانیم به این نتیجه برسیم که انرژی گرمایی در آنجا محصور شده و امکان خروج ندارد.
این که اورانوس در کجای این کهکشان زاده شده خود پرسش دیگری است. مدل های اخیر درباره چگونگی شکل گیری سیاره های منظومه شمسی و تکامل آنها بیانگر این مطلب هستند که زحل و دو سیاره یخی بیشتر به مشتری نزدیک بودند. کمی پس از پیدایش منظومه شمسی بر هم کنش های نیروهای جاذبه باعث جا به جا شدن زحل، اورانوس و نپتون شدند؛ بدین معنی که امکان دارد فاصله آنها ۲ تا ۳ برابر از خورشید دورتر شده باشد.
این جا به جایی در منظومه شمسی سبب پاک شدن بقایا و خرده مواد حاصل از تشکیل منظومه شمسی شد. بدین ترتیب احتمال دارد که به دنبال یک بمباران یخی سنگین که ۱ر ۴ میلیارد سال پیش رخ داداجرام یخی بسیاری به سوی زمین و دیگر سیاره های این منظومه پرتاب شده باشند. در نتیجه آب و مواد زیستی دیگر بر سیاره ما ریخته شدند و شاید همین امر مرحله شروع ایجاد حیات در زمین بوده باشد. شبیه سازی های رایانه ای بهتر با کمک داده های بیشتر شرح این مدل را که به مدل نیس (برگرفته از نام شهری در فرانسه) شهرت دارد آسان تر می کند. پرده برداری از سرگذشت اورانوس و چگونگی تأثیرگذاری آن بر سیاره زمین در پی بردن به امکان وجود حیات در دیگر سیاره های منظومه شمسی نقش زیادی دارد. بر اساس داده های سفینه فضایی کپلر ناسا، سیاره های غول آسای یخی شاید متداول ترین نوع سیاره در کهکشان باشند.
در مقایسه با تنوع قمرهای مشتری و زحل، ۲۷ قمر اورانوس چندان متمایز و عجیب نیستند. ولی یکی از آنها که «میراندا» نام دارد از قمرهایی است که بیشترین میزان ناهمواری سطحی را
در میان اجرام آسمانی که تا کنون شناخته
شده اند ، دارد. این قمر کوچک دارای
دره های عمیق، بریدگی ها و شیارهای بسیار و صخره هایی است که عمق آنها به ۲۰ کیلومتر هم می رسد. یکی از نظریه ها راجع به وضعیت زمین شناختی میراندا این است که یخ های جاری درون آن که شاید بر اثر فشار جاذبه از اورانوس و دیگر قمرها گرم شده باشند با فشار به سطح آن آمده باشند. نظریه دیگر حاکی از این است که این قمر چندین بار در هم شکسته و دوباره شکل گرفته است و همین امر باعث ایجاد ناهمواری ها و دره های عمیق آن شده است. دانشمندان در حال بررسی هر دوی این نظریه ها هستند، اگر چه به عقیده آنها نظریه اول در حال حاضر بیشتر مورد توجه است.
با توجه به این که بشر تا کنون فقط یک بار (در ۱۹۸۶) موفق شده است برای تصویربرداری از اورانوس و بررسی این سیاره و قمرهایش به آن نزدیک شود، باید کاوشگرهای بیشتری به اطراف سیستم سیاره ای اورانوس فرستاده شود تا داده های بیشتری به دست آورد. با این حال با همان گردش هایی که در دهه ۱۹۸۰ با موفقیت در اطراف این سیاره انجام شده اند دانشمندان توانسته اند به بسیاری از پرسش ها درباره این سیستم سیاره ای دورافتاده پاسخ دهند. یکی از این پرسش ها این است که آیا می تواند در اورانوس زندگی وجود داشته باشد؟
در وهله نخست با مشاهد ساختار کلی اورانوس باور پژوهشگرها این است که مانند دیگر سیاره های گازی غول پیکر بسیار بعید است که اورانوس بتواند زندگی را در خود جای دهد. دمای ابرهایی که در اتمسفر این سیاره وجود دارند به کم تر از ۲۰۰ درجه سلسیوس می رسد. بنابراین هر چه به سمت هسته این سیاره پیش برویم دما به شدت افزایش می یابد که چنین حرارتی به راحتی می تواند هر موجود زنده ای را بسوزاند.
مشکل دیگر برای حیات در اورانوس فشار بسیار زیاد جوی است که هر چه به سمت هسته آن پیش می رویم این فشار بیشتر می شود. بنابراین موجودات زنده علاوه بر تحمل گرمای زیاد ممکن است بر اثر فشار زیاد له شوند. دانسته های کنونی ما درباره زندگی در زمین همچنان ما را به شگفتی وا می دارد که چگونه برخی گونه های زنده
توانسته اند با وجود فشار زیاد، شدت سرما و یخ زدگی،
آب های داغ و جوشان، تشعشعات و محیط های بسیار سخت به بقای خود ادامه دهند. با این حال بر اساس دانسته های به دست آمده تردید داریم که زندگی در خود سیاره اورانوس وجود داشته باشد. این تردید در مورد قمرهای اورانوس نیز وجود دارد. اگر چه قمرهای اورانوس به دلیل این که از مواد سخت تری تشکیل شده اندبر خود سیاره برتری دارند. ۲۷ قمر در حال گردش در مدار اورانوس و بسیار کوچک هستند. در ۵ قمر از میان آنها که به اورانوس نزدیک تر هستند احتمال وجود حیات بیشتر است. گفته می شود که احتمال وجود حیات در بزرگ ترین قمر اورانوس، یعنی «تیتانیا»، بیشتر از همه است. برخی از عوامل اساسی که برای ایجاد حیات ضروری هستند به نظر می آید که در این جرم آسمانی وجود داشته باشد که از آن جمله آب یخ زده و دی اکسید کربن هستند.
*مرتضی جوهری
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
بیش از یک و نیم میلیارد مایل دورتر از زمین یک دنیای کروی آبی مایل به سبز از میان مه پدیدار می شود؛ نام آن سیاره اورانوس است. اورانوس همراه نپتون به عنوان غول های یخی شناخته می شوند، یعنی گروهی از سیاره ها که از سیاره های غول پیکر گازی مانند مشتری و زحل متمایز هستند. اگر چه بخش وسیعی از اورانوس از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است اما وجود مقادیر قابل توجهی از آب، گاز متان و یخ های آمونیاکی به این سیاره رنگ و ترکیب شیمیایی متفاوتی می دهد. از لحاظ اندازه، شعاع اورانوس ۴ برابر شعاع زمین است و حدود ۱۶ زمین را می توان درون این کره یخی غول پیکر جا داد.
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان