نگاهي به يك كتاب
عنوان: پويايي¬شناسي كسب و كار
(تفكر سيستمي و مدلسازي براي جهاني پيچيده)
نويسنده: جان د. استرمن- استاد MIT
برگردان جلد نخست: كوروش برارپور، بنفشه بهزاد، مرضيه امامي، پريسا موسوي، لاله رضايي عدل و حسن فغاني
برگردان جلد دوم: كوروش برارپور و احسان نوبخت
با مقدمه: پروفسور علينقي مشايخي- استاد دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف
ناشر: انتشارات سمت(وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري) – تلفن: 44246250 و 44248776
نوبت چاپ نخست: (جلد اول- 1387)و(جلد دوم- 1388)
بها: ........ ريال
شمارگان: 1500
کتاب پویايی¬شناسی کسب و کار(Business Dynamics) را پروفسور جان استرمن استاد سرشناس دانشکده مدیریت موسسه فناوري ماساچوست(MIT) كه از شاگردان برجسته پرفسور جي دبليو فارستر است، براساس روش پویايی¬شناسی سیستم¬ها(System Dynamics) برای کاربرد این روش در زمینه کسب و کار به رشته تحرير درآورده است. کتاب پویايی¬شناسی کسب و کار کتابي است بسیار غنی که بر اساس مطالعات و مراجع زیادی به نگارش درآمده است. این کتاب، از زمان چاپ نخستش در سال 2000 میلادی، به عنوان یکی از کتاب¬های درسی مهم در درس پویايی¬شناسی کسب و کار در دانشگاه-هاي معتبر دنیا مورد استفاده قرار گرفته است.
در بخش نخست این کتاب مروري کلی بر روش پویایی¬شناسی سيستم¬ها صورت مي¬گيرد كه با بحث جالبی در مورد چگونگی فرآیند یادگیری انسان در تعامل با جهان واقعي آغاز می¬شود. در این بحث جایگاه و نقش سازنده¬ای را که روش پویايی¬شناسی سیستم¬ها مبتنی بر مدلسازی و شبیه¬سازی می¬تواند در یادگیری ایفا نماید مورد بررسي قرار می¬دهد. در اين بخش، فرایند یادگیری در تعامل با دنیای پيرامون و موانع موجود در فرایند تشریح می-شود و اينکه چگونه مدلسازی و شبیه¬سازی مدل¬ها در روش پویایی-شناسی، چرخه یادگیری را کوتاه می¬کند و می¬تواند موانع زیادی را که در یادگیری با تعامل در جهان واقعي وجود دارد مرتفع سازد به بحث مي¬گذارد. همچنین در بخش نخست، نمونه¬هايی از کاربرد روش پویايی¬شناسی در مسائل عملی، فرایند مدلسازی و استفاده از مدل در روش پویایی¬شناسی سيستم¬ها، و نیز مقدمه¬ای از رابطه بین ساختار یک سیستم و رفتار آن ارائه می¬شود.
در بخش دوم کتاب، ابزارهاي مورد استفاده در پویايی¬شناسی سیستم¬ها مورد بحث قرار می¬گیرند. این ابزارها شامل نمودارهای علت و معلولی، نمودارهای جریان(Flow Diagram) یا نمودار جریان و انباشت
(Stock and Flow)، معادلات ریاضی(Equations) برای ساخت مدل ریاضی از سیستم¬هاست. همچنین بخش دوم، پویايی حاصل از جریان و انباشت و نیز پویايی ساختارهای ساده را مورد بحث قرار می¬دهد. درک پویائی ساختارهای ساده برای فهم پویايی ساختارهای پیچیده که در بخش¬های بعدی کتاب مطرح می¬شود ضروری است.
در بخش سوم کتاب، پویايی رشد بنگاه¬ها مورد بحث قرار می¬گیرد. بيشتر بنگاه¬ها علاقمندند رشد کنند. از دیدگاه پویايی¬شناسی، سازوکارهايي رشد بنگاه¬ها را سبب می¬شوند که می¬توان آنها را موتور رشد ناميد و سازوکارهای دیگر در مقابل رشد ایستادگی و آنرا کند می¬کنند و یا موتورهای رشد را به چرخه¬هاي شوم و یا موتورهای مخرب تبدیل می¬کنند که در جهت سقوط و افول عمل می¬كنند. در اين بخش، سازوکارها و موتورهای رشد بسیاری که می-توانند در بنگاه¬ها فعال باشند به بحث و بررسی گذاشته مي¬شود و سیاست¬هایی که می¬توانند موجب تقویت موتورهای رشد شوند و رشد بنگاه¬ها را تسریع و تقویت كنند معرفی می¬شوند.
در بخش چهارم، بحث مهم تأخیر(Delay) در سیستم¬های پویا مطرح می-شود . تأخیر در جریان مواد، تأخیر در انتقال اطلاعات، تأخیر در تغییر باورها و برداشت¬ها! از موارد تاخیری است که در سیستم¬های اقتصادی و اجتماعی به فراوانی وجود دارد و موجب رفتارها و تغییرات غیرمنتظره می¬شود. آشنايی با تأخیر و مدلسازی آن یکی از ضرورت¬های پویايی¬شناسی در سیستم¬های اقتصادی و اجتماعی به طور عام و پویايی¬شناسی کسب و کار به طور خاص است. در اين بخش، مسائل مهم دیگری همچون: جریان¬هاي همزاد(Coflows) در سیستم¬ها، پویايی تعداد گروه¬های سنی در یک زنجیره از جمعیت(Agin Chain) در سنین مختلف و فرموله کردن قواعد تصمیم¬گیری در مدل¬های پویا مورد بحث قرار گرفته است. همچنین در بخش چهارم، قواعد مرسوم یا معمول برای فرموله کردن تصمیمات ارائه می¬شود. البته قواعدی که در این بخش ارائه می-شود تمام قواعد ممکن براي تصمیم¬گیری نخواهد بود اما بسیاری از قواعد رایج و چگونگی فرموله کردن یا معادله نویسی براي آنها را شامل می¬شود. همچنین در بخش چهارم، روش منظور نمودن روابط غیرخطی در مدل¬های پویا ارائه شده است. از آنجا که بيشتر روابط بین متغیرها و عوامل موجود فعال در سیستم¬های اقتصادی- اجتماعی روابط غیرخطی است، در بکارگیری روش پویايي¬شناسی¬سیستم¬ها در جهان واقعي چگونگی منظور نمودن روابط غیرخطی در مدل¬ها اهمیت ویژه¬ای دارد که در اين بخش مورد بحث قرار گرفته است. در مورد فرموله کردن تصمیم¬گیری، دو نکته مهم دیگر در بخش چهارم کتاب بررسی شده است كه یکی عقلانیت محدود انسانی (Bounded Rationality) در تصمیم¬گیری است. در این نظریه، انسانها با اطلاعات محدودی که در دسترسشان هست و نیر با قدرت ذهنی محدود برای پردازش اطلاعات دریافتی تصمیم¬گیری می-کنند. در روش پویايي¬شناسی سیستم¬ها، قواعد تصمیم¬گیری همانگونه فرموله می¬شوند که در جهان واقعي افراد فعال در سیستم¬ها، با عقلانیت محدود تصمیم¬گیری می¬کنند. بنابراين آشنایی با تئوری تصمیم¬گیری با عقلانیت محدود زمینه¬ساز مناسبی است برای فرموله کردن تصمیمات به شکلی که در جهان واقعي اخذ می¬شود.
بخش پنجم کتاب به مبحث نوسان(Oscillation) و کاربرد آن در پویايی¬شناسی کسب و کار می پردازد. بسیاری از سیستم¬های اقتصادی از خود رفتارهای نوسانی نشان می¬دهند. در این بخش ساختار ایجاد کننده نوسان مورد بررسی قرار می¬گیرد. کاربرد ساختارهای ایجاد کننده نوسان در نوسان¬هاي مشاهده شده در زنجیره تامین، در تولید و موجودی¬های انبار، در چرخه¬هاي تجاری اقتصاد، و چرخه¬هاي رایج در بازارهای کالاهای عمومی(Commodity Cycles) مورد بررسی و تحلیل قرار می¬گیرد.
در بخش ششم، بحث مهم اعتباربخشی به مدل¬هايی که براساس روش پویايی¬شناسی کسب و کار ساخته می¬شوند مطرح می¬گردد. در این بخش عدم امكان اثبات درستی هیچ مدلی مطرح مي¬شود(يعني هيچ مدلي نمي¬تواند صد در صد مبتني بر واقعيت¬هاي جهان واقعي باشد).
بالاخره کتاب با چالش¬های آینده در پویايی¬شناسی سیستم¬ها در بخش هفتم پایان می¬پذیرد. همانطور که ملاحظه می¬شود، کتاب مطالب گسترده¬ای را از جهت روش پویايي¬شناسی و کاربرد آن پوشش می-دهد.
مخاطبان اصلي كتاب
این کتاب برای اساتيد دانشگاه¬ها، دانشجویان(بويژه رشته¬هاي: مهندسي صنايع، مديريت، اقتصاد، علوم سياسي، علوم اجتماعي، جغرافيا، محيط¬زيست، كشاورزي و پزشكي)، مدیران، مشاوران سازمان¬ها، و پژوهشگراني که علاقمندند با روش پویايی¬شناسي سیستم¬ها آشنا شوند و کاربرد آنرا برای درک علل پویايی کسب و کار و کنترل و بهبود رفتار بنگاه¬هاي کسب و کار را فرا بگیرند بسیار مفید است.
پيشينه استفاده از كتاب پويايي¬شناسي كسب و كار در ايران
اگرچه روش پویايی¬شناسی سيستم¬ها بيش از دو دهه است¬كه در ايران آموزش داده مي¬شود اما از زمان انتشار کتاب پویايی-شناسی كسب و كار در سال 2000 ميلادي توسط انتشارات مك¬گرو- هيل(McGraw-Hill)، در دانشگاه صنعتی شریف نيز به عنوان کتاب اصلی درس دینامیک¬های سیستم¬ها مورد استفاده بوده است. علاوه بر دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه¬هاي: صنعتي اصفهان، صنعتي اميركبير، تربيت مدرس تهران، علم و صنعت تهران، شهيد بهشتي، شيراز و تهران از جمله دانشگاه¬هايي هستند كه درسي را در اين زمينه ارايه مي¬دهند. پروژه برگردان کتاب پویايی¬شناسی كسب و كار نيز از زبان اصلي به زبان شيواي پارسي با راهنمايي جناب پروفسور مشايخي و همياري يك تيم دانشجويي از دانشجويان ايشان در دانشكده مديريت و اقتصاد دانشگاه صنعتي شريف از سال 1383، آغاز و در سال 1385 پايان پذيرفت.