مرزهای نوین، در حال شکل گیری.
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[19 Sep 2017]
[ فرهاد یزدی]
- نوزدهم سپتامبر 2017
تغییر مرزها به طور تقریب همیشه، با خون ریزی درازمدت همراه است. پس از فروپاشی شوروی، با اعلان استقلال جمهوری روسیه، که دیگر جمهوری ها را زیر یوغ خود درآورده بود، جمهوری های داخل شوروی به واحد های سیاسی نوین بدل شدند. با این وجود میان جمهوری های سابق شوروی و یا مناطق مستقل تازه تاسیس شده، جنگ و خون ریزی درگرفت. در بالکان بر سر تعیین مرزها سال ها جنگ و ویرانی درگرفت که هنوز هم به طور کامل حل نشده است. خاورمیانه عربی که مرزهای آن را نمی توان طبیعی نامید، یعنی چون ملتی وجود نداشت که بر مبنای آن تعیین شود، وسیله ی نیروهای استعماری خط کشی شد. اکنون در داخل این مرزها، جنگ های داخلی متعددی در جریان است که اشاره بر ایجاد مرزهای جدید، همراه با خون ریزی و ویرانی در سال های آینده دارد.
در سال های پس از فروپاشی شوروی، تنها می توان به چک اسلواکی اشاره کرد که با آرامش و قانون از یکدیگر جدا شده و مرزها را تعیین کردند. هر واحد سیاسی ملک مشاع مردمانی است که در آن چارچوبه زندگی می کنند. جدائی باید با خواست تمامی مردم و نه آنانی که در محدوده ویژه ای سکنی دارند انجام گیرد. از این رو جهان، همه پرسی در منطقه ای را برای جدائی آن از بقیه کشور را قانونی نمی دانند. در مورد چک اسلواکی تمامی کشور رای بجدائی داد و نه تنها بخش اسلواک و یا تنها بخش چک آن. در این بحث قصد نیست که موارد حقوقی به میان کشیده شود که در صلاحیت نویسنده نیست و تنها اشاره ای بر آن شده. بلکه تمرکز بحث از نظر سیاسی بر منطقه است.
این تارنما سال ها بر خطر تجزیه و ایجاد مرزهای جدید اخطار کرده است. با وجودی که مرزهای کنونی منطقه غیر طبیعی بوده و از آن رو در سال های پس از تعیین آنان در پایان جنگ جهانی نخست، تنها زیر سایه ی خودکامگان می توانست یکپارچه بماند، با اینحال در منافع ایران بود که (1) از درگیری جنگ های داخلی که مقدمه ای برای تجزیه می شد، در منطقه پیش گیری کرده. (2) زیرا جنگ های داخلی در منطقه بر مبنای وفاداری مذهبی و قومی بوده و مرزهای احتمالی جدید نیز بهمان اندازه مساله آفرین می شدند و (3) برخی مانند عربستان خطر قوی بالقوه آن همیشه وجود داشت و تنها با حمایت قدرت های خارجی از خطر تجزیه فوری دور می شدند. ایران به عنوان کشور - ملت تاریخی باید همیشه از ثبات هواداری کرده و در برابر عوامل بی ثباتی که منطقه را با جنگ، آشوب و هرج و مرج روبرو می کند، مبارزه کند. از این رو حتا با مهار کردن ادعاهای تاریخی خود، باید بر حفظ مرزهای کنونی پافشاری کند.
مداخله های مستقیم کشورهای خارجی، تناقضات موجود در کشورهای غیر طبیعی منطقه را به اندازه ای آشکار کرد که آنان را به پای جنگ های داخلی کشاند. از شمال آفریقا تا کوه های هندوکش، روند تجزیه آغاز گردید. در مرزهای ایران در افغانستان پس از حمله ی شوروی و سپس غرب و در عراق پس از حمله ی غرب و سقوط صدام، دشمن قسم خورده ایران و نظام اسلامی، نخست شورش و سپس جنگ داخلی شعله ور شدند. بدون تردید، دستکم در عراق سنگینی این تقصیر بر دوش آمریکاست. با این وجود بر مبنای منافع ایران و موقعیت پیش آمده که ایران را بخودی خود به قدرت برتر منطقه با خارج شدن رقیب خون آشام بدل کرد، حکم می کرد که ایران برای پایان جنگ داخلی و یا دستکم برای کاستن از لبه تیز آن، با نوعی همکاری با آمریکا، سیاست خود را در خاموش کردن آتش و نه بر شدت دادن شعله، هم در عراق و هم در افغانستان همراه می کردند. رژیم، در راستای سیاست ضد آمریکائی بهر دلیل و در هر زمان ، درست در جهت عکس حرکت کردند. این سیاست ضد ایران که منافع شیعی ها (آنهم منافع کوتاه مدت) را در نظر می گرفت و به سوی ایجاد کمربند شیعی در برابر سنی ها برپا شده بود، یکی از عوامل مهمی بود که سوریه را بسوی جنگ داخلی راند. با وقایعی که در جهان عرب و خلع ید از خودکامگان و سپس جنگ داخلی در گرفت، روشن بود که اگر پیش گیری لازم به صورت تلاش برای تشکیل حکومت ائتلافی میان سنی ها از یکسو با علوی ها و مسیحیان از سوی دیگر هرچه زودتر انجام نگیرد، سوریه بسوی جنگ داخلی پیش می رفت. عاملی که روشن نبود، ایستادگی رژیم اسد در برابر موج فراگیر بر علیه شخص و رژیم او بود. سرسختی و هدایت نظام اسلامی، سوریه را بسوی جنگ داخلی راند که هنوز هم پس از پنج سال، انتهای دلپذیری برای آن متصور نیست. مانند دیگر سرزمین های عرب، امیدهای نخستین با ظهور تندروهای مذهبی (و کمک های نخستین از سوی برخی اعراب و ترکیه)، به سراب جنگ و خون ریزی بدل شد. اسد و نظام اسلامی، سبب گردیدند که واکنش طبیعی در برابر ترکتازی آنان، به داعش بدل گردد. داعش به اندازه ای قوی شد که نه ایران و نه سوریه قدرت مقابله با آن را به تنهائی نداشتند و دست بدامن آمریکا و روسیه شدند. اتحادهای نوینی برای رویاروئی هم با ایران و هم با داعش شکل گرفتند. در اتحادی ترکیه، عربستان با اسرائیل و آمریکا وارد صحنه شدند. در اتحادی نانوشته ای دیگر، ترکیه با روسیه و حتا سوریه به همکاری پرداختند. نقش ایران تا مقدار زیادی رو به کاهش رفت و نقش ترکیه و اسرائیل غالب شد.
چیزی که مدت هاست روشن شده، پس از سال ها جنگ و فجایعی که در سوریه و عراق انجام گرفت امکان یکپارچگی سوریه و یا عراق و همزیستی مسالمت آمیز میان سنی و شیعه در آن سرزمین ها به طور کلی از میان رفته است. جنگ داخلی عراق، آن واحد سیاسی را به سوی استقلال عملی اقلیم کردستان راند. در این مدت پاکسازی شهرها و روستاها از شیعه ها و سنی ها دنبال شد. اقلیت های کوچک مانند یزیدی و مسیحی ها، برای نشان دادن روا داری، مورد حمایت قرار گرفته شدند. اعراب سنی و شیعه از کرکوک که با تولید نفت، شرط زنده ماندن این اقلیم می باشد، تا اندازه ای که امکان داشت، پاکسازی شد. همه پرسی مورد نظر در همین ماه در این اقلیم، مخالفت دولت مرکزی و همسایگان یعنی ترکیه و ایران را برانگیخته، و از سوی دیگر با حمایت شدید اسرائیل و در درجه کم تر آمریکا (آمریکا دستکم در ظاهر با تاریخ همه پرسی در این مقطع مخالف است) و عربستان بر خوردار است. همین موضع گیری تضمین می کند که: (1)جنگ، اشوب، پاکساری قومی و مذهبی همچنان در ناحیه و به ویژه موصل ادامه خواهد داشت، همراه با دخالت تمامی قدرت های جهانی (2) تجزیه اقلیم کردستان، الگوی مورد نیاز برای تجزیه ی بیش تر عراق و سوریه را در اختیار می گذارد (3) ترکیه انگیزه و بهانه ی مورد نیاز برای ادامه سرزمین های اشغالی در عراق و سوریه را بدست می آورد (4) هم ترکیه و هم ایران، با استقلال اقلیم کردستان مخالف هستند. ترکیه بخاطر وجود تضاد درازمدت میان ترک ها و جمعیت بزرگ کردها در آن کشور، افزایش نفوذ "کرد" را به هر صورت که باشد در جهت مخالف امنیت ملی برآورد می کند. کردها که یکی از با سابقه ترین تیره های ایرانی هستند و پیوند آنان با سرزمین مادر همیشه برقرار بوده است، با این وجود، خودمختاری و استقلال اقلیم کردستان را براثر اشغال عراق وسیله ی آمریکا و حمایت آن کشور ممکن می دانند و نه همراهی همسایگان. در این برهه، وفاداری اقلیم کردستان به آمریکا و متحدانش (از آن میان اسرائیل و عربستان) می باشد و نه ایران. اقلیم کردستان مانند آران (جمهوری آذربایجان) با وجود جمعیت ایران تبار، به احتمال زیاد به مرکز نفوذ قدرت های خارجی، ضد ایرانی و مرکز فعالیت تجزیه طلبان بدل خواهد شد. با در نظر گرفتن تمامی این امکانات، استقلال اقلیم کردستان (ویا هر جابجائی در مرزهای موجود) نه تنها از تنش در منطقه نخواهد کاست، بلکه تضمینی است بر ژرف شدن خط کشی ها بر مبنای مذهب، قوم و زبان، از کرانه های مدیترانه تا مرزهای هندوستان، آنهم در سده بیست و یکم. منطقه به ثبات نیاز دارد و نه افزایش تنش با ایجاد کانون های ایجاد جنگ و بازیگران جدید، همراه با پشتیبانان خارجی از همه نقاط جهان.
همان طور که اشاره شد، از مدت ها پیش ایجاد مرزهای جدید در منطقه قابل پیش بینی بود. نظام اسلامی بایستی می توانست این روند ساده را درک کرده و در برابر آن خود را آماده می کرد: (1 ) تشخیص و برآورد کانون های خطر و (2) تشخیص و برآورد قدرت های تاثیر گذار و منافع آنان. در هردو مورد حیاتی، نظام اسلامی برخلاف منافع ایران عمل کرد و در نتیجه خود به کانونی جهت ایجاد خطر بدل شد. نخست با تلاش در راه بی ثباتی در سرزمین های عرب و تولید کانون های بحران، پایه ی امنیت ملی ایران که همبستگی ملی و ثبات باشد را فدای صدور انقلاب کرد. تمامی همسایگان بدل به دشمن گردیدند و متحدان، مشتی جیره خوار که به نوبه خود بحران آفرین بودند، تقلیل یافتند. این واقعیت درک نگردید که در مرزهای باختری، بخاطر منافع مشترکی که با هم دارند، ایران مجبور است که منافع ترکیه را در نظر گیرد. همان سیاست دشمن برانگیزی که در جنوب با عربستان در پیش گرفته شد، سال ها نیز (البته با شدت کم تر) در برابر ترکیه در پیش گرفته شده بود. اگر در عراق ایران با ترکیه و به ویژه آمریکا، در برقراری ثبات در آن سرزمین کوشیده بود، امروز ایران در عراق و در رابطه با اقلیم کردستان، موقعیت بسیار بهتری داشت. اگر امروز عراق می توانست به صورت یک کشور ثبیت شده و نه وامانده عمل کند، به احتمال بسیار زیاد امروز مسئله ای بنام اقلیم کردستان وجود نداشت تا رهبر آن از بحضور پذیرفتن فرمانده نیروی قدس خود داری کند.
اکنون ما با مساله ی تجزیه در منطقه بعنوان یک واقعیت روبرو هستیم. پس چه باید کرد؟ نخست باید تا آنجا که امکان دارد از سرایت آن به خارج از مرزهای سابق عراق و سوریه در هردو سوی ایران، پیش گیری کرد. از این رو، تلاش در راه آرامش در مرزهای جنوبی و خاوری از اهمیت بسیار بالائی برخوردار است. در رابطه با مرزهای جنوبی و خاوری، عربستان و آمریکا در هر دو مورد نقش اساسی را بعهده دارند. همانند ترکیه در مورد مرزهای باختری، ایران مجبور است که منافع و هدف های عربستان و آمریکا را در نظر داشته باشد، تا حرکت به سوی ثبات که یکی از شرایط اصلی آن فشار بر پاکستان است، بتواند آغاذ گردد. دوم، حال که بنظر می رسد تجزیه در عراق و سوریه اجتناب ناپذیر باشند، ایران باید تلاش کند که تا آنجا که ممکن است این امر هم به تعویق افتد و هم با توافق تمامی نیروهای درگیر صورت پذیرد، تا خط کشی ها هرچه کم تر بر مبنای مذهب که سال ها به کانون ایجاد جنگ در آینده بدل خواهد شد، بنا گردند. با پاکسازی قومی، مذهبی، زبانی و فرهنگی، باید بشدت برخورد گردد. در این راه باید تلاش گردد تا سرزمین های اقلیم کردستان که با پاکسازی قومی گسترده تر گردیده، محدود شوند. همزمان اشغال سرزمین های کردنشین در عراق و سوریه وسیله ی ترکیه، قابل قبول نیست. ایران وظیفه دارد که از کردها که ایرانی تبار هستند، تا آنجا که ممکن است در تمامی سرزمین های کرد نشین حمایت کند. در مورد همه پرسی در اقلیم کردستان، ایران و ترکیه چاره ای ندارند که سیاست خود را هرچه زودتر هماهنگ کرده و برنامه مشترک در برابر سناریوهای مختلف را آماده کرده باشند. ترکیه به طور سنتی، گرایش به استفاده از نیروی نظامی دارد، اما ایران وظیفه دارد تا آنجا که ممکن است، از برخورد نظامی پرهیز کند. هرچه خشونت بیش تر بر منطقه حکم فرما شود، دشمنی ها در آینده افزایش خواهند یافت. این امر با روشن کردن سیاست های ایران و ترکیه ومنافع مهم هر کشور (بدون شعارهای بی معنای نظام اسلامی) و از آن میان پرهیز از جنگ و ابلاغ آن به اقلیم کردستان، تا اندازه ای میسر خواهد بود.
کانون توانائی و ماندگاری ایران، بر پایه ی ملت بنا شده است. کردهای ایران مانند دیگر تیره های ایرانی، این سرزمین را در کلیت آن می بینند و نه در تکه و پاره های آن. خطر تجزیه در ایران، با وجود تمامی سیاست های ضد ایرانی که رژیم اجرا کرده و می کند و در این راه از همنوائی قدرت های خارجی نیز برخوردار است، تهدیدی فوری بحساب نمی آید. رژیم اسلامی با آسیب دایمی بر همبستگی ملی با ترویج تمایز و تبعیض، فساد، بی قانونی و دروغ، هر روزه شرایط را برای تجزیه در ایران و منطقه، فراهم می آورد. با در نظر گرفتن روند توازن قوا در ایران که به سود ستاد نیروهای مسلح تمام شده است، آنان مجبور هستند که وزنه ی ملت و بهره برداری از آن نیرو را فراموش نکنند. باید از نظر دور نداشت که تمامی سیاست های گفته شده در بالا، بر توان ملت طرح گردیده و هنگامی میسر خواهد بود که دگرگونی اساسی در رژیم بوجود آید. سیاست خارجی ایران مجبور است که بر مبنای مذاکره و بده وبستان همراه با انعطاف با تمامی کشورها و گروه های درگیر برای رسیدن به تفاهم، انجام پذیرد. امری که در شکل کنونی نظام اسلامی، مشگل بتوان انجام داد. پس نخست در ساختار کشور باید دگرگونی مورد نیاز انجام پذیرد تا، در سیاست خارجی، گردشی به سود ایران ایجاد گردد.
---------------------------------------
۱ - حتا سال ها پس از فروپاشی شوروی، جنگ میان روسیه با گرجستان و اوکراین شکل گرفتند.
۲ - این مساله در مورد بحرین نیز معتبر است که همه پرسی برای استقلال بحرین در آن جزیره و نه تمامی خاک ایران انجام گرفت. اگر تنها بر مبنای خواست بخشی از کشور می توانست جدائی قانونی انجام پذیرد، امروز با هزاران منطقه تکه پاره شده و از آن میان هنگ کنگ و چچنستان به عنوان کشور مستقل روبرو بودیم. خواست جدائی کاتالونیا و یا باسک از اسپانیا نیز بر همین مبنا غیر قانونی اعلان شده است.
بجز در دوران کوتاهی در آغاذ حمله ی آمریکا به افغانستان که در اوج خشم و خود بزرگ بینی آمریکا انجام شد، سیاست های نظام بر ضد آمریکا تمرکز یافته بود که بسود طالبان و القاعده و بتبع آن پاکستان و ادامه یافتن بدون دلیل جنگ داخلی انجامید.
۳ - اسرائیل کردستان مستقل را برای تبدیل آن سرزمین به عنوان مرکز پرتابی برعلیه ایران و اعراب برآورد می کند. وضعی مشابه آران.
۴ - با همه پرسی در ناحیه های سنی و شیعه نشین، بدون رضایت تمامی آن واحد سیاسی، سرزمین را تجزیه می کنند.
۵ - هر بحرانی، گرایش به تشدید و تولید بحران نوینی دیگر دارد.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان