Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


دانیل بل، جامعه شناس دنیای جدید.

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[25 Mar 2016]   [ ]

 

 

زندگی


"دانیل بل" متولد ۱۰ می (۲۰ اردیبهشت) ۱۹۱۹ در نیویورک و فرزند یک خانواده مهاجر یهودی است که کودکی همراه با سختی و فقر را تجربه کرده است. همین فقر و تنگدستی موجب شد تا او از نوجوانی افکاری افراطی و چپ پیدا کند و از ۱۳ سالگی به اتحادیه جوانان سوسیالیست بپیوندد و با توجه به شرایط و وضعیت اطرافش، خود تاکید کند که ((این اجتناب ناپذیر بود که من جامعه شناس شوم)). وی در اواخر دهه ۳۰ وارد سیتی کالج نیویورک شد و آنجا نیز به جمع دانشجویان رادیکال چپ پیوست و البته در جامعه شناسی تحصیلات خود را ادامه داد. بعد از این وی در دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی عملا روزنامه نگار شد و سردبیری مجله "فورچون" را عهده دار شد. کم کم عقاید تند بل، تعدیل شد و با نزدیک شدن به "میلز" در دانشگاه کلمبیا که تدریسی را در آنجا برعهده گرفته بود، اندیشه های افراطی سوسیالیستی و مارکسیستی در نظریاتش کم رنگ شد؛ تا آنجا که در سال ۱۹۶۵کتاب ((پایان ایدئولوژیها)) را منتشر ساخت و بیش از همه بر پایان ایدئولوژی سوسیالیستی تاکید کرد، این کتاب دانیل بل به همراه کتاب ((فرارسیدن جامعه فراصنعتی)) که در سال ۱۹۷۳منتشر شد، از مهم ترین آثار اندیشه اجتماعی در نیم قرن گذشته می باشد که صدها کتاب و نظریه بر مبنای آن شکل گرفته است. دیگر کتاب مطرح او که در سال ۱۹۷۶منتشر شده است نیز ((تضاد فرهنگی کاپیتالیسم)) می باشد. به هر روی بل، با رواج این اندیشه ها و نظریه پردازی ها شهرت فراوانی را کسب کرد و بعد از آن بود که از سال ۱۹۸۰به عنوان استاد دانشگاه هاروارد تدریس را پی گرفت و امروز نیز این استاد بازنشسته دانشگاه هاروارد، که افکارش در نظریات پست مدرنیسم، علوم ارتباطات و جامعه شناسی شناخته شده و به عنوان یکی از روشنفکران نیویورکی و محافظه کاران جدید آمریکایی محسوب می شود که بعد از "نیزبت" رشد کرده، خود ناظر شکست برخی اندیشه ها و پیش بینی های خویش است. 


نظریات


دانیل بل جزو آن دسته از جامعه شناسان و روشنفکران قرار می گیرد که سعی کرده اند به نوعی میان چپ و راست را آشتی دهند، او صراحتا معتقد است: ((باید در اقتصاد، سوسیالیست؛ در سیاست، لیبرال و در فرهنگ، محافظه کار بود)). در عین حال وی نوعی رویکرد و نگرش ضد روشنگری دارد که در متن آن محافظه کاری، پست مدرنیسم و نئولیبرالیسم با هم ترکیب شده است و از این رو دشمن سرسخت آرمان های عقلانی روشنگری است که آنها را به منزله عوامل اصلی معایب و مفاسد جامعه مدرن بر می شمارد. دو نظریه مهم بل که در دو کتاب بسیار اثرگذارش، مطرح شده است، جامعه فرا صنعتی و پایان ایدئولوژی ها می باشد که به هریک به طور اجمالی میپردازیم.


پایان ایدئولوژیها


از منظر بل، ایدئولوژی، ابزاری است برای تبدیل رای و عقیده به عمل و وسیله ای است برای مبدل کردن  افکار به اهرم های اجتماعی. ایدئولوژی که حاوی حقیقت راستینی برای امروز بشر نیست با شور و هیجان، قدرت می گیرد و از آنجا که با شور و نه شعور گسترش می یابد، ممکن است به جنایات و فجایع و مصیبتهای زیادی برای بشریت منجر شود آن گونه که در تاریخ، نمونه های آن کم نبوده است. ایدئولوژی از دیدگاه بل، مسائل را آن قدر ساده می کند که این ضرورت را از بین می برد که مردم خود به مسائل و نیازهای خود بیندیشند. با این انتقادات، او حمله خویش را به ایدئولوژی چپ آغاز می کند و تاکید می کند صریح ترین صورت های ایدئولوژیها را پیروان هگل، فوئرباخ و مارکس گسترش دادند چرا که کار اصلی فلسفه را سنجش گری می دانستند، معتقد به روکردن فلسفه به زندگی روزمره انسان بودند و به حقیقت انقلابی برای رهایی بخشی اشاره می کردند و... که تجربه نشان داد این نوع اندیشه ها که در قالب ایدئولوژی همه گیر می شود، امروزه دیگر نمی توانند شرایط را تغییر دهند و به هیچ وجه نیز نمی توانند وضعیت کنونی ما را تبیین کنند ولذا این عصر، عصر پایان ایدئولوژیهاست. وی تاکید می کند، پایان ایدئولوژی هرگز به معنای پایان یوتوپیا و آرمانشهر نیست! و خود می گوید امروزه بیش از هر زمان دیگری به آرمان های متعالی نیازمندیم اما نردبان رسیدن به آرمانشهر جدید را نه اعتقاد بی چون و چرا (ایدئولوژی) که نردبان تجربه می داند. بل تاکید می کند در عصر پایان ایدئولوژی باید آرمانها مشخص کند که کجا می خواهیم برویم؟ چگونه می خواهیم برویم؟ به چه بهایی؟ و چه کسانی باید این بها را پرداخت کنند؟ وی البته در کتاب خویش تصریح می کند که بسته شدن این کتاب (ایدئولوژیها) به معنای کنار گذاشتن آن نیست و امروزه هنوز ایدئولوژیها با آن که دارای تبیین و حقیقتی برای امروز ما نیستند، هنوز به کار خویش ادامه می دهند، چنان چه چپ ها هنوز نیز برای سوالات مختلف جواب های مطنطنی در چنته دارند.
این نگاه بل که در ابتدا و حتی تا امروز طرفداران زیادی پیدا کرده است، با مخالفت سوسیالیست ها و نظریه پردازان مختلفی مواجه شده است، برخی او را متهم کرده اند که چشم خود را به واقعیت بسته است، تنها به جامعه آمریکا و اطراف خویش توجه داشته، از جهان سوم غافل مانده است و در حقیقت بر غلبه ایدئولوژی کاپیتالیسم و سیاست دموکراتیک غربی اصرار ورزیده است. البته این انتقاد نیز به وی وارد است که انسان را گریزی از ایده و نظر و آرمان نیست، حال اسم آن را هرچه بگذاریم، حتی نظر خود بل در طول زمان به صورت یک ایدئولوژی مطرح شده است؛ گرچه برخی ایدئولوژیها حاوی حقیقت کمتری است و در طول زمان ممکن است افول کنند، اما این مسئله، دلیل بر پایان عمومی مفهوم ایدئولوژی نمی باشد.


جامعه فراصنعتی


در طول سه چهار دهه گذشته، اندیشمندان بسیاری بر گذار از جامعه صنعتی تاکید کرده اند و اصطلاحات متفاوتی را برای این عبور و تغییر به کار برده اند که نظریه و اصطلاح دانیل بل در این زمینه که تاکید بر جامعه فراصنعتی بود، رواج و طرفداران فراوانی پیدا کرده است. او در سال ۱۹۷۳ با انتشار کتابی مژده فرارسیدن جامعه فراصنعتی را داده بود که شاخصه آن کنترل اجتماعی و هدایت نوآوری و دگرگونی دانش سازمان یافته است. وی دوران جدید را، دوران اضمحلال جامعه صنعتی که بر اساس تولید مادی و بهره کشی مادی است می داند و اعتقاد به ایجاد جامعه دانش بنیاد فراصنعتی دارد که به منافع همگانی و همکاری و همیاری گرایش دارد و شاخصه عصر حاضر را خدمات، اطلاعات و اندیشه می داند. در اینجاست که اندیشه های بل نزدیک به علوم ارتباطات نیز می شود و نظریه پردازان بر اساس نظریات او مبتنی بر افزایش نقش آموزش و آگاهی و کاهش فیزیک بدنی و نیز افزایش نقش آگاهی و اطلاعات در عصر جدید و جامعه فراصنعتی، دم از ظهور جامعه اطلاعاتی در عصر جدید زده اند. لازم است به برخی تفاوت های جامعه صنعتی و جامعه فراصنعتی از نظرگاه دانیل بل نیز نگاهی افکنیم:
۱) منبع اصلی جامعه صنعتی، ماشین و منبع اصلی جامعه فراصنعتی، دانش است.
۲) نهاد اصلی در جامعه صنعتی، بنگاه سوداگری و در جامعه فراصنعتی، دانشگاه است.
۳) تصمیم گیرنده اصلی در جامعه صنعتی، سوداگران و در جامعه فراصنعتی، متخصصان هستند.
۴) اساس قدرت در جامعه صنعتی را دارایی تعیین می کند و در جامعه فراصنعتی دانش و تخصص.
۵) در جامعه صنعتی، سیاست دخالتی نمی کند و در جامعه فراصنعتی، مشارکت دولت و بخش خصوصی وجود دارد.
۶) جامعه صنعتی جامعه تولیدکنندگان است در حالی که جامعه فراصنعتی تشکیل شده از متخصصانی است که تصمیم مستقل می گیرند.
۷) در جامعه فراصنعتی هماهنگی بیشتر و متمرکزتری وجود دارد.
۸) با توجه به رونق دانش، در جامعه فراصنعتی، تفاوت کلی میان افراد کاهش می یابد و با کاهش نابرابری های عمومی مواجهیم.
۹) در جامعه فراصنعتی بر خلاف جامعه صنعتی در سه بخش اقتصاد، سیاست و فرهنگ، اتحاد و همگرایی وجود ندارد و هریک قوانین و هنجارهای خاص خویش را دارند.
۱۰) در جامعه فراصنعتی خدماتی مثل بهداشت، آموزش و تحقیقات اهمیت فزاینده می یابد و مهارت و فنون تئوریک اهمیت بیشتری نسبت به ساماندهی تولید مادی پیدا می کند.
همانگونه که به وضوح، آشکار است، رویکرد ابتدایی دانیل بل به جامعه فراصنعتی، امری محتوم و البته مطلوب است که هم رگه هایی از لیبرالیسم دارد و هم رگه هایی از سوسیالیسم که بر دخالت محدودتر دولت و نیز بر کاهش نابرابری ها تاکید می کند. نظر وی بر خلاف نظریه رقیبش "آلن تورن" که او نیز به جامعه فراصنعتی توجه دارد، چندان به تضادها در آینده جامعه فراصنعتی توجه ندارد، اما با گذشت زمان وی برخی خوش بینی ها را نسبت به این مسئله از دست داد و در آثار جدیدترش تاکید می کند که دوران آینده چندان هم معلوم و مطلوب نیست و ما وراد دورانی نامعلوم و بی ثباتی خواهیم شد و این دقیقا بر خلاف عقاید مارکس و انقلاب محتوم و امیدواری به آینده است. 
نقدهایی که بر این نظریه دانیل بل وارد شده بیش از همه عدم توجه به تضادها و خوشبینی زیاد او می باشد که شاید ناشی از خصلت محافظه کاری آمریکایی وی باشد و البته برخی آن را ناشی از توجه صرف وی به جامعه آمریکا دانسته اند که به درستی در آمریکا صنعت مادی رو به افول رفته و به دیگر کشورها منتقل شده، اما این واقعیت و رویکردی جهانی نیست. دیگر علت این مسئله تاثیرپذیری وی از اندیشه های هگلی های جوان است که اندیشه را کاملا تغییردهنده مادیات می دانند و معتقدند تغییر در آگاهی اجتماعی برای اثرگذاشتن روی دگرگشت های مادی جهان کافی است.
در هر صورت دانیل بل از اندیشمندان و جامعه شناسان تاثیرگذار معاصر است که تاثیر فراوانی در اندیشه اجتماعی امروز جهان و متفکرین پست مدرن به خصوص "لیوتار" داشته است. وی خود ایده پردازی می کند اما دم از پایان ایدئولوژی ها می زند، او به خوبی خبر از ایجاد جامعه فراصنعتی می دهد، اما نسبت به آن خوشبینی زیادی دارد و از آن کاهش نابرابری ها را خواستار است، او دنیای جدید و آرمانشهری را میخواهد که خود نیز نسبت به آن شناخت دقیقی ندارد و او بی شک با نظریات و تناقضهایش نماد دنیای جدید است. دنیایی جدید که جدیدتر از مدرن است، اطلاعات و ارتباطات و تبلیغات در آن نقش عظیمی ایفا می کنند، دنیایی که در آن همه چیز نسبی است، جامعه شناسی علمی پایان یافته است، فراروایتها منسوخ شده اند، ایده و ایدئولوژی های جدید گسترش می یابند اما دنیای پایان ایدئولوژیها نام گرفته، دنیایی که پایان تاریخ نام گرفته و پیروزی کاپیتالیسم در آن به جشن گرفته می شود اما بنیادگرایی و سنت گرایی نیز در آن به وفور یافت می شود. دنیایی که مدرن نیست، پست مدرن نیست، دنیایی که تنهایی می توانیم بگوییم جدید است و اندیشمندانش نیز جدیدند چونان دانیل بل.

--------------------------------------------------

 

http://khodayeman.blogfa.com/
با نگاهی به:
اباذری، یوسف، ((خردجامعه شناسی))، ص ۸۹ – ۱۱۳.
استونز، راب، ((متفکران بزرگ جامعه شناسی))، ترجمه مهرداد میردامادی، ص ۵۰ تا ۵۲.
بل، دانیل، ((پایان ایدئولوژیها))، ترجمه محبوبه مهاجر، سایت باشگاه اندیشه.
کیویستو، پیتر، ((اندیشه های بنیادی در جامعه شناسی))، ترجمه منوچهر صبوری، ص ۶۳ – ۶۹.
www.en.wikipedia.org/wiki/danialbell

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع: 227


بنیاد آینده‌نگری ایران



پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۸ مارس ۲۰۲۴

ستون آزاد

+ جهانِ پس از جنگ غزه  رضا علوی

+ آیا اسراییل بر نفت و گازغزه چیره خواهد شد ؟ رضا علوی

+ توتالیتریسم چیست؟ حسین مولا

+ گفتگو بارد هوش مصنوعی با حسین مولا حسین مولا

+ تفاوت مبارزه جوانان در زمان حکومت شاه ایران برای آزادی و دمکراسی با مبارزه جوانان کنونی برای آزادی و دمکراسی علیه جمهوری اسلامی چیست؟ گفتگو حسین مولا با بارد بزرگترین هوش مصنوعی گوگل

+ دو حادثه مهم  رضا علوی

+ جوانانیکه در جنبش زن زندگی آزادی شرکت کردن در چه سنینی بودند؟ Bard هوش مصنوعی

+ خود آموز دیکتاتورها رندال وود کارمینه دولوکا

+ موانع توسعه دموکراسی در خاورمیانه  دکتر امیر ساجدي

+ راز یک کشتار  رضا علوی

+ آیا غول خفته بیدار می شود ؟  رضا علوی

+ ریزش مداحان در این عاشورا رضا علوی

+ رهبر نقاب دار!  رضا علوی

+ بخش سوم : "لاریجانی ها " ؛ مردانی برای تمام فصول رضا علوی

+ حقوق زنان - کانون درگیری. فرهاد یزدی

+ آمریکا ؛ به کجا چنین شتابان ؟ رضا علوی

+ جهان و ایران در آغاز سال نو خورشیدی. فرهاد یزدی

+ نبرد برای نامزدی  رضا علوی

+ . 

+ ایران لیبرال فرهاد یزدی

+ روز جهانی زنان گرامی باد  گیتی پورفاضل

+ سالروز حمله روسیه به اوکراین فرهاد یزدی

+ کالبد شکافی" پرویز ثابتی" رضا علوی

+ سقوط محسن رنانی

+ فشار برملت ایران از دو سو. فرهاد یزدی

+ نشست واشنگتن – تلاش در راه ذلیل کردن جنبش ملی ایران فرهاد یزدی

+ الگوی روسی چپاول اموال ملی فرهاد یزدی

+ امنیت ملی – بخش دوم فرهاد یزدی

+ امنیت ملی در دهه سوم سده بیست و یکم فرهاد یزدی

+ آیا روسیه، جمهوری اسلامی را به عنوان متحد استراتژیک خود محسوب می کند؟ رضا علوی

+ منافع ملی و استقلال فرهاد یزدی

+ نقش "طنز" و شعار های "کاف دار" در جنبش انقلابی ایران رضا علوی

+ قشر میانه ایران مهرداد: یکی از همکاران سایت آینده نگر

+ دیگر چین به ایران اهمیت نمی‌دهد ! رضا علوی

+ نقش توازن قوا در جهان در خیزش ملی فرهاد یزدی

+ نیروهای مسلح در دو مقطع تاریخی فرهاد یزدی

+ تراژدی جمهوری اسلامی با مهسا امینی آغاز و با محسن شکاری پایان می‌یابد!  دکتر شیرزاد کلهری

+ دستاوردهای جنبش انقلابی ایران یکی از همکارن سایت آینده نگر از ایران

+ از خیزش اجتماعی تا انقلاب سیاسی فرهاد یزدی

+ پایان کار رژیم، تکیه بر عصای سلیمان شیرزاد کلهری

+ انقلاب سیاسی فرهاد یزدی

+ انقلاب مدرن ایران شیرزاد کلهری

+ ادامه خیزش اجتماعی – سیاسی ایران فرهاد یزدی

+ بیانیه شماره ۱ لیدرهای میدانی  لیدرهای میدانی

+ خیزش اجتماعی نسل جوان ایران فرهاد یزدی

+ اولویت پاسداری از یک پارچگی سرزمینی ایران فرهاد یزدی

+ با کمال تاسف و تاثر از در گذشت دوست نازنین مان محمد امینی .

+ اعتراضات مردم و راهکار های روی میز حکومت یکی از همکارن سایت آینده نگر از ایران

+ تعلل نیروهای مسلح فرهاد یزدی

+ آینده در کوتاه مدت فرهاد یزدی

+ سپاه پاسداران و نجات ایران فرهاد یزدی

+ رسالت انسان در برابر آزادی سعیده امین‌زاده

+ ایران – روسیه - اوکراین فرهاد یزدی

+ نیاز به زمان فرهاد یزدی

+ مبارزه مدنی و چرائی آن کیومرث صابغی

+ دو بازنده – یک برنده. فرهاد یزدی

+ نظام سیاسی در ایران آینده فرهاد یزدی

+ آیا بایدن در انتخابات ۲۰۲۴ کاندید خواهد شد ؟ رضا علوی

+ اسطوره سیاسی از دموکراسی آمریکا تا اقتدار گرائی چین پرفسورجیم دیتو

+ اسطوره جدید و آینده سیاسی عربستان سعودی -

+ فرمان فرمایی روسیه بر نظام اسلامی فرهاد یزدی

+ دگرگونی قدرت در کانون نظام فرهاد یزدی

+ برجام در تاریکی رضا علوی

+ برای مام زمین در روز زمین فرهاد یگانه‌

+ تکرار تاریخ، نابودی محتوم دیکتاتورهای بزرگ به دست خودشان است فرهاد یگانه‌

+ چرا رابطه کشورهای غربی و روسیه پس از پایان جنگ سرد، به چنین کابوسی برای اردوگاه کشورهای غربی ختم شد؟ فرهاد یگانه‌

+ تاثیر جنگ اوکراین فرهاد یزدی

+ نوروزتان مبارک .

+ چیرگی «جبهه موافقت» بر «جبهه مقاومت» رضا علوی

+ نخبه گان یا پخمه گان در حکومت اسلامی  رضا علوی

+ رویا یا کابوس ؟ رضا علوی

+ خودکامگی  تیموتی اسنایدر

+ نگاهی بر موقعیت ایران در منطقه فرهاد یزدی

+ در باره انتخابات ۱۴۰۰ مجید / ایران

+ حسن هم از میان ما رفت گروهی از یاران دیروز، امروز و فردای حسن

+ در باره ظریف ... و میدان  مجید / ایران

+ نظام اسلامی و اردوی خاور بر علیه باختر فرهاد یزدی

+ چرا سازمانهای اطلاعا تی معتقدند که آینده جهان تیره و تار است ترجمه: کیومرث صابغی

+ تضمین حداقل درآمد یکسان برای تمام شهروندان. فرهاد طالع

+ قرار داد ۲۵ ساله ؛ ماندگاری حکومت یا ترکمانچای ؟ رضا علوی

+ سخنی با آقای مهاجرانی. محمد امینی

+ مذاکره غرب با نظام اسلامی فرهاد یزدی

+ هنر فاشیست نبودن ترجمه ناصر فکوهی

+ با ناسيوناليسم راه به جايي نمي‌بريم عظيم محمودآبادي

+ در آستانه چهل و دومین سالگرد انقلاب فرهادی یزدی

+ روز سياه  رضا علوي

+ مصباح یزدی ؛ معمار خشونت مقدس و طرا ح "کادرسازی " رضا علوی

+ حمله به ایران و یا حزب الله؟ فرهاد یزدی

+ تهدید از سوی قفقاز فرهاد یزدی

+ بهار آن سال و «بهار هر سال...» محسن یلفانی

+ بحران امنیتی و حکومت نظامیان فرهاد یزدی

+ جستجوی کار در ایران امروز 

+ سیاست دولت نوین آمریکا در منطقه فرهاد یزدی

+ اوباما برجام را آورد و ترامپ آنرا پاره کرد- چرا؟ مجید / ایران

+ ارزش های اندیشه های دکتر فاطمی  رضا علوی

+ مرگ نهائی رژیم  فرهاد یزدی

+ آتش افروزی در قفقاذ فرهاد یزدی

+ اندیشه چپ ، خادم غرب مهندس صلاح الدین همایون

+ تنگ تر شدن حلقه فشار فرهاد یزدی

+ انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و اثر آن بر نظام اسلامی فرهاد یزدی



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995